เข้าใจคำของพระองค์ถูกต้อง

ท่านอาจารย์: เริ่มรู้จักพระพุทธเจ้า เริ่มเคารพพระองค์ว่า เราไม่สามารถที่จะรู้ว่า ขณะนี้มีเจตสิกอะไรเกิดกับจิต ถ้าไม่รู้ว่าธรรมทั้งหมดเกิดขึ้นเพราะ เหตุปัจจัย ละเอียดขึ้นๆ จะละความเป็นตัวตนความเป็นเราไม่ได้

พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงว่า จักขุวิญญาณ ๑ ขณะเกิดขึ้นเห็น เพราะมีการกระทบของรูป กับสภาพธรรมที่เป็นธาตุรู้ รู้การกระทบนั้น ถ้าผัสสเจตสิกเป็นสภาพรู้อารมณ์ที่กระทบเกิด จิตจะไม่รู้ไม่ได้เลย เพราะฉะนั้น แล้วแต่ว่าขณะนั้น ผัสสเจตสิกกระทบอารมณ์อะไร จิตต้องรู้เฉพาะอารมณ์ที่ผัสสะกระทบเท่านั้น

เพราะฉะนั้น เมื่อผัสสเจตสิกกระทบอะไร ใครจะยับยั้งไม่ให้จิตรู้อารมณ์นั้นไม่ได้ จึงไม่ต้องมีวิตกเจตสิก ขณะที่จิต และผัสสเจตสิกเกิดรู้อารมณ์ มีเจตสิกอื่นเกิดร่วมด้วยที่ไม่ใช่ผัสสเจตสิก ถ้าพระสัมมาสัมพุทธเจ้าไม่ทรงแสดงจากที่พระองค์ตรัสรู้ยิ่งทุกประการมากกว่านี้อีก เราจะรู้ไม่ได้เลยขณะเห็นเกิดขึ้น ๑ ขณะ มีเจตสิกอะไรบ้างที่เกิดพร้อมจิตเห็น

พระองค์ทรงแสดงว่า ขณะเห็นเกิดขึ้น ๑ ขณะ มีเจตสิกอะไรเกิดร่วมด้วย ซึ่งไม่ใช่วิตกเจตสิก ใครจะรู้ว่าจิตเห็นเกิดขึ้นเพียง ๑ ขณะแล้วดับ จิตขณะต่อไปเกิดขึ้นไม่เห็น ไม่ใช่จักขุวิญญาณ แต่อารมณ์ยังไม่ดับไป เพราะฉะนั้น จิตที่เกิดเพราะจักขุวิญญาณเห็นแล้วก็ดับ ทำให้จิตนั้นเกิดต่อรู้อารมณ์นั้น โดยมีวิตกเจตสิกเกิดร่วม การที่จิตต่อจากจิตเห็นเกิดขึ้นรู้อารมณ์เดียวกับจิตเห็น โดยไม่เห็น ต้องอาศัยเจตสิกที่ จับ เราใช้คำว่า จับ หมายความว่า ผัสสะกระทบแล้วดับแล้วพร้อมกับจิตเห็น ขณะต่อไปมีผัสสะกระทบอีกแต่ไม่เห็น จึงต้องจับอารมณ์ที่เห็นเกิดแล้วดับเพื่อที่รู้อารมณ์นั้นต่อไป และขณะนั้นไม่มีใครรู้ว่า ขณะที่วิตกเจตสิกเกิดขึ้นจับอารมณ์นั้นรับอารมณ์นั้น มีเจตสิกอีก ๑ เกิดพร้อมกับวิตกประคองวิตกให้จับอารมณ์นั้น

เพราะฉะนั้น หลังจากจิตเห็น จิตได้ยิน จิตรู้กลิ่น จิตลิ้มรส จิตที่รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส ๑๐ ดวงนี้ดับไปแล้ว จิตที่เกิดต่อต้องมีวิตก และวิจารเกิดเพื่อที่จะรู้อารมณ์นั้นต่อโดยไม่เห็น แต่ทำหน้าที่ของตนๆ .

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

ท่านอาจารย์: นี่แสดงให้เห็นว่า ถ้าเราไม่อาศัย คำ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เราจะคิดเองได้ไหม? พระองค์ทรงแสดงว่า จิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุ ๖ โลภะ โทสะ โมหะ อโลภะ อโทสะ อโมหะ เป็นจิตที่มีกำลังอ่อนมาก นี่ก็เป็นการเริ่มเห็นความลึกซึ้ง ซึ่งถ้าคิดเองจะไม่มีความเข้าใจความจริง จะไม่รู้จักพระสัมมาสัมพุทธเจ้า แต่ทั้งหมดที่ฟังลึกซึ้งอย่างยิ่ง ที่สามารถจะค่อยๆ ละความเป็นเรา เพราะธรรมไม่ใช่เราเป็นอนัตตา

จุดประสงค์ของการฟังพระธรรมความจริง เพื่อเข้าใจสิ่งที่มีจริงเดี๋ยวนี้ เพื่อรู้ความจริงมั่นคงว่า ไม่มีเรา ไม่ใช่เรา เป็นอนัตตาทั้งหมด เมื่อยังไม่รู้ว่าไม่ใช่เราก็เป็นเราที่เห็น เราที่ฟัง เราที่คิด เราที่จำ ยังเป็นเราตลอดไปจนกว่าจะเข้าใจความจริงทีละเล็กทีละน้อยจนหมดสิ้นความเป็นเรา เห็นมหากรุณาของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

ขณะที่ฟังเรื่องวิตกฟังเรื่องวิจารฟังทุกเรื่องเป็นเราทั้งนั้น จนกว่าจะเข้าใจธรรมที่มีจริง ซึ่งละเอียดลึกซึ้งเกิดดับเร็วสุดที่จะประมาณ เข้าใจแต่ละหนึ่งจนสามารถที่จะรู้ทั่วในขั้นของปริยัติ การฟังมั่นคงว่าไม่มีเราแต่เป็นธรรม เพราะถ้าไม่รู้ว่าเป็นธรรมก็ยังเป็นเรา

ความไม่รู้ และการยึดถือธรรมว่าเป็นเรามีมานานแสนนานในสังสารวัฏฏ์ เพราะฉะนั้น ยากแสนยากที่จะทำให้หมดความเข้าใจผิด และความไม่รู้ในสิ่งที่กำลังปรากฏว่าเป็นเรา

ต้องเป็นผู้ที่มั่นคงในการที่จะรู้ทีละเล็กทีละน้อยว่า เป็นธรรมแต่ละหนึ่ง ไม่ใช่เรา หรือสิ่งหนึ่งสิ่งใดเลย

คุณมานิช: อย่างวันนี้ที่ท่านอาจารย์พูดถึงธรรม จิต เจตสิกต่างๆ เวลาฟังก็รู้ว่ามีแต่ความจริงพวกนี้ ยกตัวอย่างเวลาออกไปจากห้องนี้ออกไปจากการสนทนาแล้วทุกอย่างก็เป็นเหมือนเดิมว่า เราคิดในแง่ว่า นี่เป็นเห็นของเรา นี่เป็นของเขาอย่างนี้ อย่างเมื่อกี๊ที่เรายกตัวอย่างว่า เราสะสมอวิชชามาเยอะ ตรงนั้นจะให้เข้าใจว่า อย่างไรว่า เวลาเดียวกันเราก็พูดว่ามีแต่ธรรม และตอนที่เราพูดว่าเราสะสมความไม่รู้มาเยอะ มันสอดคล้องกันอย่างไรจะให้เข้าใจว่าอย่างไร

ท่านอาจารย์: จริงไหม?

คุณมานิช: ถ้าไม่จริง ป่านนี้เราฟังอะไรเราก็เข้าใจหมดแล้ว

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น คุณมานิชพูดจริงตามที่พูดใช่ไหม?

คุณมานิช: พูดจริงครับ

ท่านอาจารย์: เปลี่ยนความจริงไม่ได้เปลี่ยนคำพูดไม่ได้ใช่ไหม?

คุณมานิช: เปลี่ยนไม่ได้ครับ

ท่านอาจารย์: พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสรู้แล้ว ทรงแสดงว่า ธรรมลึกซึ้งยากที่จะเห็นได้ เพราะว่าพระองค์ขณะที่ทรงบำเพ็ญพระบารมี ยังไม่รู้ความจริงอย่างที่พระองค์ตรัสเมื่อพระองค์บรรลุแล้ว

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

ท่านอาจารย์: ยังสงสัยไหมว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าบำเพ็ญพระบารมีนานเท่าไหร่ ฟังคำจริงๆ จากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์ก่อนๆ กี่พระองค์ กว่าจะสามารถรู้แจ้งอริยสัจจธรรมได้ เพราะฉะนั้น เราฟังความจริงเพื่อรู้ว่า ความจริงลึกซึ้ง

คุณอาช่า: ขอสนทนาเรื่องวิตก วิจารต่อ

ท่านอาจารย์: ยังไม่จบหรือ?

คุณอาช่า: อยากถามเรื่องวิตก วิจาร อยากฟังเพิ่มเติมเกี่ยวกับตอนจิตเห็น จิตได้ยิน ปัญจวิญญาณ ผัสสะตอนนั้นทำหน้าที่กระทบอารมณ์แล้วตอนนั้นถ้าผัสสะเกิดจิตต้องเกิดอยู่แล้ว

ท่านอาจารย์: ต้องรู้สิ่งที่ผัสสะกระทบ

คุณสุคิน: ต้องรู้สิ่งที่ผัสสะกระทบ ตอนนั้นจิตที่เหลือต้องมีวิตกเพราะทำหน้าที่ จับ อารมณ์ และถ้ามีวิตกก็ต้องมีวิจารที่ประคองวิตก

ท่านอาจารย์: ถูกต้อง เพื่อที่จะรู้อารมณ์นั้น เพราะฉะนั้น การรู้อารมณ์แต่ละครั้งต้องมีเจตสิกที่ยากที่จะรู้ได้

คุณสุคิน: คือตอนนี้อาช่าอยากฟังเพิ่มเติม ฟังแค่นี้ไม่พอครับ

ท่านอาจารย์: เขาต้องการแค่ไหน? กุศลจิตมีวิตก วิจารเจตสิกไหม?

คุณอาช่า: มี

ท่านอาจารย์: อกุศลจิตมีวิตก วิจารเจตสิกไหม?

คุณอาช่า: มี

ท่านอาจารย์: สติปัฏฐานมีวิตก วิจารเจตสิกไหม?

คุณอาช่า: มี

ท่านอาจารย์: ปฐมฌานมีวิตก วิจารเจตสิกไหม?

คุณอาช่า: มี

ท่านอาจารย์: ฌานที่ ๒ มีวิตก วิจารเจตสิกไหม?

คุณสุคิน: ท่านอาจารย์ครับ ตรงนี้ผมคิดว่า อาช่าแกยังไม่เคยได้ยิน

ท่านอาจารย์: นั่นซิ แล้วจะรู้ไปทำไม ยังไม่รู้อะไรเลย จะไปถึงตรงโน้นแล้วเข้าใจอะไรนอกจากชื่อ

คุณอาช่า: ตอนที่วิตก จับ อารมณ์หมายถึงอย่างไร

ท่านอาจารย์: เคยจับอะไรไหม?

คุณอาช่า: อย่างตอนนี้ถือโทรศัพท์อยู่ คือจับโทรศัพท์อยู่

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ขณะที่จิตกำลังรู้แข็ง กายวิญญาณมีวิตกเจตสิกไหม?

คุณอาช่า: ไม่มี

ท่านอาจารย์: ทันทีที่กายวิญญาณดับ จิตอะไรเกิดต่อ?

คุณอาช่า: สัมปฏิจฉันนะ

ท่านอาจารย์: สัมปฏิจฉันนะเห็นไหม?

คุณอาช่า: ไม่เห็น

ท่านอาจารย์: สัมปฏิจฉันนะรู้สิ่งที่ตาเห็นไหม?

คุณสุคิน: เมื่อกี๊นี้ท่านอาจารย์พูดนัยของ จับ

ท่านอาจารย์: ถูกต้อง กำลังจะให้เขาเข้าใจว่า ขณะเห็นจับอะไรหรือเปล่า?

คุณอาช่า: รู้

ท่านอาจารย์: สัมปฏิจฉันนะเห็นไหม?

คุณอาช่า: ไม่เห็น

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น สัมปฏิจฉันนะรู้อารมณ์ที่จิตเห็น เห็น แต่ไม่เห็นจึงต้องมีการ จับ อารมณ์นั้นจึงจะสามารถรู้อารมณ์นั้นด้วย

คุณอาช่า: เวลาเราบอกว่า จับ ก็มาคิดถึงแบบกระทบทางกายหลายอย่าง ก็ยังมีความคิดว่าอย่าง วิจาร ที่พูดตอนต้นนั้น เวลาเราพูดถึง วิจาร ในภาษาฮินดีหมายถึงพิจารณา เพราะฉะนั้น ก็เลยสับสนหลายอย่างก็เลยอยากได้คำตอบเพราะคิดมา ๒ อาทิตย์แล้วว่าคืออะไรและพยายามจะเข้าใจ

คุณสุคิน: ผมเลยบอกอาช่าของเก่าทิ้งไปให้หมด เวลานี้เราค่อยๆ ตั้งใจเริ่มต้นฟังใหม่อย่างน้อยก็ไม่เป็นอย่างที่เราคิด ค่อยๆ ฟังไป

ท่านอาจารย์: ไม่ว่าจะคนอินเดียคนอังกฤษ หรือคนไทยเข้าใจคำนั้นในขณะที่ไม่รู้สภาพธรรม คนไทยก็บอกว่าวิจารเขาพูดถึงเขาเยอะๆ แต่ไม่ใช่วิจารเจตสิก เพราะฉะนั้น เรามีคำที่ใช้ในภาษาของเรา แต่ต้องเข้าใจความหมายว่า ไม่ใช่คำที่เราคิด และไม่ใช่คำที่เรารู้จัก แต่เป็นคำที่เราเริ่มรู้ว่าคืออะไร อย่างคำว่าวิจาร อย่าไปวิจารณ์เขาหนังสือพิมพ์วิจารณ์อย่างนี้คนไทยก็พูดหมด อะไรๆ คนไทยก็พูด พูดถึงวิตก ก็พูดว่า ไปวิตกทำไมคนไทยก็พูด แต่ไม่ใช่สิ่งที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง ภาวะ ความเป็นจริงของธรรม ซึ่งอาศัยคำนั้น แต่อธิบายให้ละเอียดว่า ไม่ใช่เหมือนที่เราคิดว่า มีคน แต่เป็นธรรมทั้งหมด เพราะฉะนั้น ที่เราคิดว่าเป็นอย่างนั้นๆ ความจริงคือเจตสิกอะไร

คุณอาช่า: ค่ะ

ท่านอาจารย์: ตอนนี้รู้แล้วหรือยังว่า ตั้งแต่เกิดมาทุกชาติพูดคำที่ไม่รู้จัก

คุณอาช่า: ค่ะ

ท่านอาจารย์: พูดคำว่า จิต รู้จักจิตไหม?

คุณอาช่า: ไม่รู้จัก

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เริ่มรู้จักพระสัมมาสัมพุทธเจ้าหรือยัง?

คุณอาช่า: เริ่มรู้

ท่านอาจารย์: พระองค์ตรัสรู้ความจริง เพราะฉะนั้น พระองค์ทรงแสดงความจริงด้วยคำ แต่ว่าต้องอธิบาย คำ นั้นให้ชัดเจนว่า หมายความถึงอะไร ไม่ใช่อย่างที่เราคิด

คุณอาช่าได้ยินคำว่า วิตก และคิดเองตั้งสองอาทิตย์ ไม่ได้คิดตามที่พระพุทธเจ้าทรงแสดง

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

ท่านอาจารย์: พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่า ธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา เพราะว่าธรรมคิดเองไม่ได้ ทุกคำต้องรู้ว่าลึกซึ้ง ความเคารพสูงสุด คือรู้ว่าทุกคำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นสิ่งที่ถูกต้อง และจริง ถ้าไม่รู้ว่าพระองค์ตรัสอย่างไร และคำนั้นหมายความว่าอย่างไร เขาไม่รู้จักพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

ไม่ต้องรีบร้อนที่จะเข้าใจ คำ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทีเดียวมากมาย แต่เริ่มฟัง เริ่มไตร่ตรอง เริ่มเข้าใจความจริงที่มั่นคง ต้องไม่ลืมว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่า ธรรมทั้งปวงเป็นอนัตตา

ทุกคนคิดเองว่า ธรรมเป็นอย่างโน้น ธรรมเป็นอย่างนี้ แต่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่า สิ่งที่มีจริงๆ มีจริงแน่นอน เพราะฉะนั้น คำว่า ธรรม หมายถึงสิ่งที่มีจริงทั้งหมด เพราะฉะนั้น ยังไม่พูดถึงอนัตตา พูดถึงธรรม เดี๋ยวนี้มีธรรมไหม?

คุณโซฮาน: มีครับ

ท่านอาจารย์: อะไรเป็นธรรมเดี๋ยวนี้?

คุณโซฮาน: ได้ยิน และเห็น

ท่านอาจารย์: ทำไมเป็นธรรม?

คุณสุคิน: ท่านอาจารย์ครับ ดูเหมือนคุณโซฮานยังไม่มีพื้นฐานที่ดี แกจะพูดเวลาเดียวกันว่า เห็นเป็นธรรม แล้วผมก็ถามเขาว่า ความหมายของธรรมคืออะไร แกก็ตอบว่า ตอนที่ได้ยินแล้วเข้าใจนั่นคือธรรมครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ต้องเริ่มต้น เราไม่ให้เขาไปในความไม่รู้เรื่อยๆ แต่ต้องเริ่มมีความเข้าใจถูกทีละคำซึ่งลึกซึ้ง จึงจะรู้จักพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัส ไม่ใช่ให้คนอื่นฟังแล้วจำ แต่ให้เข้าใจความจริงที่ลึกซึ้ง พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่า ธรรม ธรรมมีจริงไหม?

คุณโซฮาน: มีครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เมื่อตอบว่า มี ต้องรู้ว่า อะไรมีจึงตอบว่ามี

คุณโซฮาน: ครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เดี๋ยวนี้มีธรรมไหม?

คุณโซฮาน: มี แต่ว่ายังไม่มั่นใจว่า ถามว่าคืออะไรแล้วจะตอบว่าอะไรครับ

ท่านอาจารย์: เดี๋ยวนี้ที่ตอบว่ามี มีอะไร?

คุณโซฮาน: ตอนนี้ธรรม คือ ผมได้ยิน ผมพูด ...

ท่านอาจารย์: ไม่ใช่เลยค่ะ คุณโซฮานไม่ได้ฟังคำถาม ดิฉันถามว่า เดี๋ยวนี้มีอะไร? เพราะคุณโซฮานตอบว่า เดี๋ยวนี้มีธรรม เพราะฉะนั้น ดิฉันถามให้คิดว่า ธรรมเดี๋ยวนี้ที่มีคืออะไร กำลังมีอะไร?

คุณโซฮาน: กำลังฟังธรรมอยู่

ท่านอาจารย์: ฟัง มีจริงไหม?

คุณโซฮาน: มีครับ

ท่านอาจารย์: เสียง มีจริงไหม?

คุณโซฮาน: มี

ท่านอาจารย์: ฟัง เป็นอะไร?

คุณโซฮาน: ฟังเป็นสิ่งที่มีจริงที่รู้เสียงครับ

ท่านอาจารย์: แล้ว คิด ด้วยใช่ไหม?

คุณโซฮาน: มี คิด ครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น คิดเป็นเสียงหรือเปล่า?

คุณโซฮาน: ไม่ครับ

ท่านอาจารย์: อะไรมีจริง?

คุณโซฮาน: ทั้งสองครับ

ท่านอาจารย์: เหมือนกันไหม?

คุณโซฮาน: ไม่เหมือนกัน

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น อะไรเป็นธรรม?

คุณโซฮาน: ทั้งสองครับ

ท่านอาจารย์: ทั้งสองค่ะ เป็นโซฮานหรือเปล่า?

คุณโซฮาน: ไม่เป็นโซฮาน

ท่านอาจารย์: แล้วเป็นอะไร?

คุณโซฮาน: เป็นสิ่งที่มีจริง เป็นธรรมครับ

ท่านอาจารย์: ก็เริ่มนะ แต่ยังไม่พอ คุณโซฮานต้องมั่นคงว่า ธรรมคืออะไร และอนัตตาคืออะไร คราวหน้าจะได้สนทนากันต่อว่าเพื่อที่จะรู้ว่าคุณโซฮานมั่นคงในคำว่า ธรรม และอนัตตาบ้างไหม

หวังว่า สหายธรรมที่ใช้ภาษาฮินดีคงจะช่วยสนทนากับคุณโซฮานนะ วันนี้ก็ยินดีมากในกุศลของทุกคนที่อดทนที่จะรู้ว่า ฟังทั้งหมด ทุกคำ เพื่อเข้าใจสิ่งที่มีจริงตามที่ได้ฟัง

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ ด้วยความเคารพยิ่ง

ยินดีในกุศลจิตครับ

กราบเท้าท่านอาจารย์ด้วยความเคารพยิ่ง

ขอบพระคุณยิ่งและยินดีในกุศลของน้องเมตตา