อกตัญญูหมายถึงอะไร? [คาถาธรรมบท]
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
กระผมมีคำถามจากคาถาพระธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หน้า 424 กระผมไม่เข้าใจคำว่า "อกัตญญู" ในที่นี้ครับ ว่าแปลว่าอะไร และหมายถึงอะไร และดูเหมือนคำแปลพระคาถาก็ไม่ได้แปลตรงจากพระคาถา แต่ยกอรรถกถาขึ้นมาแทน กราบขอคำอธิบายด้วยครับ
ฉินฺท โสตํ ปรกฺกมฺม กาเม ปนูท พฺราหฺมณ สงฺขารานํ ขยํ ตฺวา อกตญฺญูสิ พฺราหฺมณ.
"พราหมณ์ ท่านจงพยายามตัดกระแสตัณหา, จงบรรเทากามทั้งหลายเสีย, ท่านรู้ความสิ้นไปแห่งสังขารทั้งหลายแล้ว เป็นผู้รู้พระนิพพานอันอะไรๆ กระทำไม่ได้นะ พราหมณ์."
แก้อรรถ
... บทว่า อกตญฺญู ความว่า เมื่อเป็นเช่นนั้น ท่านจะเป็นผู้ชื่อว่า อกตัญญ. เพราะรู้พระนิพพาน อันอะไรๆ บรรดาโลกธาตุทั้งหลายมีทองคำเป็นต้น ทำไม่ได้.
ขอกราบอนุโมทนาครับ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
จากการได้ศึกษาพระสูตรที่คุณวิทวัตได้ยกมานั้นทำให้ได้เข้าใจถึงคำว่า "อกตัญญู" เพิ่มอีกหนึ่งความหมาย คือ ผู้รู้ซึ่งพระนิพพานอันปัจจัยอะไรๆ ทำ (ปรุงแต่ง) ไม่ได้ [มาจากคำว่า อกต - อันปัจจัยอะไรกระทำหรือปรุงแต่งไม่ได้ กับ ญู - ผู้รู้ ซ้อน ญฺ จึงรวมเป็น อกตญฺญู] เพราะพระนิพพาน เป็นวิสังขารธรรม (ธรรมที่ปราศจากปัจจัยปรุงแต่ง) เป็นธรรมที่ไม่เกิดไม่ดับ แต่ก็เป็นสภาพธรรมที่มีจริง เป็นปรมัตถธรรม ผู้ที่จะประจักษ์แจ้งในลักษณะของพระนิพพาน ต้องเป็นพระอริยบุคคลขั้นต่างๆ ดังนั้น อกตัญญูในพระสูตรนี้จึงมุ่งหมายถึงผู้รู้ซึ่งพระนิพพานเท่านั้น ส่วนคำว่า "อกตัญญู" ที่เข้าใจกันโดยทั่วไป หมายถึง ผู้ที่ไม่รู้อุปการคุณที่ผู้อื่นกระทำแล้ว ดังตัวอย่างเช่น "พระเทวทัตเป็นคนอกตัญญู ไม่รู้คุณของพระตถาคต" ตามข้อความใน พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เอกนิบาตชาดก เล่ม ๓ ภาค ๒ - หน้าที่ ๑๘๒ (สีลวนาคชาดก) ดังนี้
(คนอกตัญญูหาช่องเนรคุณอยู่ทุกขณะ)
"ถ้าใครๆ จะพึงให้สมบัติในแผ่นดินทั้งหมดแก่คนอกตัญญู
ผู้มีปกติมองหาโทษอยู่เป็นนิตย์ ก็ทำให้เขาพอใจไม่ได้"
... ยินดีในกุศลของคุณวิทวัตและทุกๆ ท่านด้วยครับ ...
