ทุกขณะเป็นสัจจธรรม
สนทนาปัญหาธรรม วันอังคารที่ ๑๖ มกราคม ๒๕๖๗
พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มัชฌิมปัณณาสก์ เล่ม ๒ ภาค ๒ - หน้าที่ 119
ข้อความบางตอนจาก โพธิราชกุมารสูตร
ธรรมที่เราบรรลุแล้วนี้เป็นธรรมลึก ยากที่จะเห็นได้ สัตว์อื่นจะตรัสรู้ตาม
ได้ยาก เป็นธรรมสงบระงับ ประณีต ไม่เป็นวิสัยที่จะหยั่งลงได้ด้วยความตรึก
เป็นธรรมละเอียด อันบัณฑิตจะพึงรู้แจ้ง.
[เล่มที่ 77] พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 298
สัจจธรรม คือธรรมะที่มีจริง เป็นจริงแท้ ไม่วิปริต
ว่า ภาวะใด เมื่อบุคคลเพ่งอยู่ด้วยปัญญาจักษุ ย่อมไม่วิปริตเหมือนมายากลไม่ลวงตาเหมือนพยับแดด ไม่เป็นสภาวะที่ใครๆ หาไม่ได้เหมือนอัตตาของ พวกเดียรถีย์ โดยที่แท้เป็นโคจร (อารมณ์) ของอริยญาณ โดยประการมีการเบียดเบียน (ทุกขสัจจ์) มีเหตุเป็นแดนเกิด (สมุทัยสัจจ์) มีความสงบ (นิโรธสัจจ์) มีการนำออก (มรรคสัจจ์) ซึ่งเป็นของแท้ ไม่วิปริต เป็นของจริงทีเดียว ภาวะที่สัจจะเป็นของแท้ ไม่วิปริต เป็นของจริง เป็นดังลักษณะไฟและเป็นดังธรรมดาของสัตว์โลก (ต้องเกิดแก่เจ็บตาย) นั้น บัณฑิตพึงทราบว่าเป็นอรรถของสัจจะ เหมือนอย่างที่ตรัสไว้ว่า อิทํ ทุกฺขนฺติ โข ภิกฺขเวตถเมตํ อวิตเมตํ อนญฺญถเมตํ
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย คำว่า นี้ทุกข์ดังนี้แล นั่นเป็นของแท้จริง นั่นเป็นของไม่ผิด นั่นไม่เป็นไปโดยประการอื่น
อ.คำปั่น: กราบเรียนถามท่านอาจารย์ในความลึกซึ้งครับ เพราะว่าได้ฟังครั้งที่จังหวัดอุดร ที่ท่านจะกล่าวถึงอริยสัจจธรรมทั้ง ๔ ครับ คือในความเป็นจริงของอริยสัจจธรรม ๔ ครับ ก็มี คำว่า อริยะ มีคำว่า สัจจธรรม ซึ่งก็มีความละเอียดอย่างยิ่ง เพราะว่า ถ้ากล่าวถึงความเป็นธรรมแล้ว ก็คือเป็นสิ่งที่มีจริงที่ไม่เปลี่ยนแปลงเป็นอย่างอื่น เป็นจริงอย่างไรก็เป็นจริงอย่างนั้น และก็เป็นสิ่งที่มีจริงที่ทำให้ผู้รู้แจ้งถึงความเป็นพระอริยบุคคลครับ
แม้เพียงอริยสัจจธรรมประการแรกก็ยากที่จะเข้าใจ แม้ว่าจะมีในขณะนี้ก็ยากอย่างยิ่งเลยครับที่จะเข้าใจ แม้ในความเป็นทุกขสัจจะ ก็ยังเห็นยากครับท่านอาจารย์ ก็กราบเท้าท่านอาจารย์ในความละเอียดตรงนี้ครับ
ท่านอาจารย์: ก็เริ่มรู้จักพระคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าใช่ไหม ที่กล่าวอย่างนี้?
อ.คำปั่น: ครับ ยากจริงๆ ครับ
ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ไม่สงสัยในความหมายที่ว่า เมื่อตรัสรู้แล้ว พระองค์ตรัสว่า ธรรมละเอียดลึกซึ้ง ยากที่จะรู้ได้ เพราะว่า กว่าจะตรัสรู้ บำเพ็ญพระบารมีนานเท่าไหร่ที่จะกล่าวถึงสิ่งที่กำลังมีตามความเป็นจริง เพื่อที่จะให้คนอื่นค่อยๆ เข้าใจขึ้นๆ แต่คำนี้ก็รู้ความลึกซึ้งแล้วว่า ไม่สามารถที่จะประจักษ์แจ้งความจริงอย่างที่พระองค์ได้ทรงประจักษ์แจ้ง เพราะเหตุว่าลึกซึ้งอย่างยิ่ง แต่สามารถรู้ได้โดยอาศัยความเข้าใจที่เกิดขึ้นเมื่อได้ฟังคำที่พระองค์ตรัสแต่ละคำ ไม่ประมาทเลยในความลึกซึ้งของแต่ละคำ เช่นคำว่า ธรรม ทุกอย่างไม่เว้นเลย ไม่ว่าอะไรทั้งสิ้น โลกไหนทั้งสิ้น ระดับไหนทั้งสิ้น สิ่งที่มีจริงเปลี่ยนไม่ได้เป็นสัจจธรรม แค่นี้ ... คิดบ้างไหมวันนี้? เดี๋ยวนี้เป็นสัจจธรรม ทุกขณะเป็นสัจจธรรม แต่ถ้าได้ฟังไม่มั่นคงพอ ก็ลืมเลย ทั้งๆ ที่ได้ยิน และเข้าใจความหมายของสัจจธรรม นี่คือแสดงความลึกซึ้งอย่างยิ่งว่า เพราะอะไร ธรรมก็เป็นอย่างที่ได้ฟัง แต่ทำไมไม่ประจักษ์แจ้งตามความเป็นจริง แต่สามารถประจักษ์แจ้งได้.
ขอเชิญอ่านได้ที่ ...
จุดประสงค์ที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดงพระธรรมโดยละเอียด
สมุทยสัจจะ คือ โลภะ ที่ละเอียดมากและเหนียวแน่น เป็นปกติในชีวิตประจำวัน
ยิ่งรู้ ยิ่งยาก EP 1/4 : ธรรมที่เราบรรลุแล้วนี้เป็น ธรรมลึก ยากที่จะเห็นได้ [พระพุทธพจน์]
ขอเชิญฟังได้ที่ ...
จะต้องศึกษาปริยัติธรรมละเอียดสักแค่ไหน
กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ
