มั่นใจไหมว่าธรรมเกิดดับ?

สนทนาปัญหาธรรม วันอังคารที่ ๖ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๗

อ.อรรณพ: เมื่อตอนวันเสาร์ที่ผ่านมาการสนทนาธรรม ไทย - ฮินดี เป็นประโยชน์ที่สุดเลยครับ ก็มีคำถามหนึ่งที่ท่านอาจารย์ถาม เราก็ควรที่จะไตร่ตรอง แล้วก็ลองตอบท่านอาจารย์เพื่อที่จะได้สนทนากับท่าน แล้วจะได้เป็นความเข้าใจที่เป็นประโยชน์ขึ้นนะครับ ท่านอาจารย์ถามว่า มั่นใจไหมว่าธรรมเกิดดับ? มั่นใจไหมครับว่าธรรมเกิดดับ ขอเชิญคณะอาจารย์ช่วยกันตอบคำถามนี้ จะได้นำไปสู่ประโยชน์ต่อไป

อ.ธนากร: มั่นใจครับว่า ธรรมเกิดดับ แต่ว่ามั่นใจแค่ขั้นการฟังครับ เพราะว่าไม่ว่าจะคิดในแง่ไหน ก็เข้าใจครับว่า ต้องเกิดดับแน่ๆ ครับ แต่ว่าเป็นเพียงความมั่นใจในขั้นการฟังครับ

อ.อรรณพ: มีท่านใดจะเพิ่มเติมที่ท่านอาจารย์ถาม ท่านอาจารย์ก็ไม่ใช่แค่ถามผู้ที่สนทนาใน ไทย - ฮินดี เท่านั้น พวกเราทุกคนครับเหมือนผู้ที่ได้รับการถาม แล้วเราก็จะได้ไตร่ตรอง มีท่านใดจะเพิ่มเติมจาก อ.ธนากรไหมครับ?

อ.กุลวิไล: จากการฟังพระธรรมค่ะ ถ้าไม่ได้ยินได้ฟังพระธรรมก็ไม่รู้แม้แต่ คำว่า เกิดดับ ลวงว่าเที่ยง เป็นสุข และเป็นตัวตน แต่อาศัยพระธรรมนั่นเองที่แสดงความเป็นจริงของสิ่งที่มีจริงแต่ละหนึ่ง

เพราะฉะนั้น ธรรมก็มีในขณะนี้ค่ะ ขณะที่เห็น ก็ไม่ใช่ขณะที่ได้ยิน แต่เห็นก็ไม่ได้มีอยู่ตลอดเวลา แต่ก็มีธรรมอื่นที่เกิดขึ้นเป็นไปด้วย เพราะฉะนั้น สิ่งที่เกิดแล้วต้องดับค่ะ แม้แต่แข็งในขณะนี้ใช่ไหมคะ? ถ้าไม่คิดถึงแข็ง หรือว่าไม่ได้รู้ลักษณะของแข็งที่ปรากฏ เสียงก็มี เพราะฉะนั้น สภาพธรรมที่เกิดต้องดับค่ะท่านอาจารย์ แต่ทั้งหมดก็มาจากการฟังพระธรรมนั่นเอง ที่จะเห็นถึงความเป็นธรรมแต่ละหนึ่ง ก็มั่นใจค่ะ ขอบพระคุณค่ะ

อ.อรรณพ: อ.ธนากรก็มั่นใจ อ.กุลวิไลก็มั่นใจ ทีนี้ อ.วิชัยนอกจากจะตอบอย่างนี้แล้ว ผมเชื่อว่า อ.วิชัยก็คงจะตอบว่ามั่นใจว่าธรรมเกิดดับ แต่ถามว่าทำไมถึงมั่นใจว่า ธรรมเกิดดับครับ ในเมื่อยังไม่ได้รู้ความเกิดดับจริงๆ ครับ แต่ทำไมมั่นใจ เชิญ อ.วิชัยครับ

อ.วิชัย: ก็เป็นความรู้ความเข้าใจขึ้นครับ อ.อรรณพ ว่า ถ้าจะกล่าวถึงความมั่นใจ เป็นเรื่องของปัญญาที่รู้ความเป็นจริงครับ แต่ก็รู้ว่า การที่จะเข้าใจ หรือมั่นใจในความที่ธรรมนั้นเกิดดับ ก็มาจากการได้ยินได้ฟังแล้วก็ไตร่ตรองพิจารณาครับ เพราะว่าถ้ากล่าวถึงธรรม ก็คือสิ่งที่กำลังมีเดี๋ยวนี้ แม้เสียงที่ได้ยิน การได้ยินในแต่ละเสียง ได้ยินนั้นก็ไม่เหมือนกัน เสียงก็ไม่เหมือนกัน ก็แสดงว่าสิ่งที่มีแล้วก็หมดไป จึงมีสิ่งใหม่เกิดขึ้น ก็เป็นเรื่องของการไค้ไตร่ตรอง และก็พิจารณา และก็สะสมความเข้าใจขึ้นที่จะค่อยๆ เข้าใจในความเป็นธรรม ซึ่งทราบว่ามีการเปลี่ยนแปลง เพราะว่ามีการเกิดดับแน่นอนครับว่า ถ้าไม่เกิดดับ ธรรมนั้นก็ต้องตั้งอยู่ตลอดไป เพราะกำลังมีอยู่ครับ

ดังนั้น ก็เป็นเรื่องของความเข้าใจในขั้นปริยัติ แล้วก็พิจารณาในความเป็นธรรม ซึ่งมีแล้วก็ไม่มีครับ

อ.อรรณพ: ดีมากเลยครับ ก่อนที่จะกราบเท้าท่านอาจารย์ เราก็สนทนากันก่อน มีอาจารย์ท่านอื่นจะเพิ่มเติมจาก ๓ ท่านก็เชิญนะครับ มั่นใจไหมว่าธรรมเกิดดับ และทั้ง ๓ ท่านก็บอกว่ามั่นใจ ถ้าถามว่าในเมื่อไม่ได้ประจักษ์การเกิดดับ แล้วมั่นใจได้อย่างไร?

อ.ชุมพร: ก็พิจารณาตัวเอง คือการที่เราได้ยินได้ฟัง เรามีความเข้าใจระดับหนึ่งว่า ธรรมเกิดดับแน่ๆ แต่มาพิจารณาในชีวิตประจำวันความเข้าใจในขั้นฟังไม่มั่นคง เพราะเรายังเชื่อว่าเมื่อวานนี้มีเราอยู่ ถ้าพูดถามว่ามั่นใจไหม?ขณะเดี๋ยวนี้ก็คิดว่ามั่นใจ แต่เวลาสภาพธรรมเกิดดับจริงๆ รู้ว่าตัวเองไม่มั่นคง ไม่มั่นใจด้วย ขณะที่ฟัง

อ.อรรณพ: ดีมากเลยครับ หลากหลายในการไตร่ตรองที่จะตอบในประเด็นที่ท่านอาจารย์ถามทุกคน ผมไม่คิดว่าท่านอาจารย์จะถามแค่คุณโซฮาน หรือจะถามแค่คนที่อยู่ในซูมเมื่อวานเสาร์ ทุกคนไตร่ตรอง และจะได้กราบเรียนกับท่านอาจารย์ มี ๔ ท่านแล้ว มีท่านอื่นอีกไหมครับ หรือคงเหมือนๆ กัน มีแตกต่างหรือว่าจะเพิ่มเติมว่า ท่านที่คิดว่ามั่นใจ ทำไมถึงมั่นใจทั้งๆ ที่ก็ยอมรับว่า ยังไม่ประจักษ์แจ้งการเกิดดับไปของสภาพธรรม แต่ทำไมถึงมั่นใจในขั้นการฟังว่า ธรรมต้องเกิดดับแน่นอน ท่านใดจะเพิ่มเติมตรงนี้ก็ได้นะครับ จะได้แตกต่างกันออกไป ถ้าไม่มีก็กราบเท้าท่านอาจารย์ ที่ท่านอาจารย์ถามตรงนี้ว่า มั่นใจไหมว่าธรรมเกิดดับ นี่เพื่อเป็นประโยชน์แก่การพิจารณาอย่างไร เกื้อกูลต่อความเข้าใจพระธรรมอย่างไร แล้วก็ที่คณะอาจารย์ ๔ ท่านที่ตอบมา ท่านอาจารย์จะมีอะไรจะเกื้อกูลต่อไป กราบเท้าครับ

ท่านอาจารย์: มั่นใจว่าธรรมเกิดดับ เพราะได้ฟังมาพอสมควร แล้วก็ไตร่ตรอง เพราะมั่นใจนะ มั่นใจว่าธรรมเกิดดับในขั้นนี้พอไหม?

อ.ธนากร: ไม่พอเลยครับ

ท่านอาจารย์: เพราะเหตุว่า มีหลายท่านฟังเห็นด้วย จบ ถูกต้องไหม?

อ.ธนากร: ถูกต้องครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น แต่ละหนึ่งคนก็อัธยาศัยต่างกัน แต่คนที่เริ่มรู้จักพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เคารพระดับไหน? เคารพ คือว่าพระองค์ตรัสว่า สิ่งที่กำลังมีขณะนี้ เกิดแล้วดับเท่านั้นหรือ? เห็นไหม ตามความเป็นจริง ถ้ามีความเคารพจริงๆ ก็รู้ว่า พระองค์ไม่ได้ตรัสเพียงเท่านี้ ๔๕ พรรษาพระองค์ทรงแสดงความจริงซึ่งลึกซึ้ง

เพราะฉะนั้น ถ้าไม่เห็นความลึกซึ้ง จะเห็นคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่พระองค์ทรงแสดงพระธรรมให้ความมั่นใจเกิดขึ้นตามลำดับ เพียงแค่นี้ไม่พอเลยใช่ไหม?

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ