ชีวิตคืออะไร

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ควรที่จะได้เข้าใจว่า คำว่า ชีวิต หมายถึง ความเป็นอยู่ เมื่อกล่าวโดยประมวลแล้วไม่พ้นไปจากความเกิดขึ้นเป็นไปของสภาพธรรมที่มีจริงในขณะนี้ แต่ละขณะๆ ที่จิตเกิดขึ้นเป็นไป เรียกว่า ชีวิต

ข้อความใน พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เล่ม ๕ ภาค ๑ - หน้าที่ ๒๑๒ ได้อธิบายความเป็นจริงของชีวิตไว้ ดังนี้

คำว่า ชีวิต ได้แก่ อายุ ความดำรงอยู่ ความดำเนินไป ความให้อัตภาพดำเนินไป ความเป็นไป ความหมุนไป ความบำรุงเลี้ยงรักษา ความเป็นอยู่ ชีวิตินทรีย์ ( ชีวิตินทรีย์ มี ๒ อย่าง คือ ชีวิตินทริยรูป รูปที่ทรงชีวิต เกิดจากกรรม มีลักษณะรักษารูปที่เกิดขึ้นพร้อมกันให้มีชีวิตดำรงอยู่ได้ ทำให้รูปของสัตว์ที่มีชีวิตแตกต่างจากรูปของสิ่งที่ไม่มีชีวิตหรือสัตว์ที่ตายแล้ว และ ชีวิตินทริยเจตสิก เป็นเจตสิกธรรมที่เกิดขึ้นอนุบาลรักษาธรรมที่เกิดร่วมกันให้ดำรงอยู่ชั่วขณะก่อนที่จะดับไป)

ข้อความในอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ ๘๔
ได้อธิบายคำว่าชีวิตไว้ ดังนี้

"ชื่อว่าชีวิต เพราะอรรถว่า เป็นเครื่องดำรงอยู่แห่งสัมปยุตธรรมทั้งหลาย ฯ ชีวิตนั้นนั่นแล ชื่อว่าเป็นใหญ่ เพราะประกอบด้วยความเป็นใหญ่ในการอนุบาลธรรมที่เกิดร่วมกัน เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่าชีวิตนทรีย์ ฯ ชีวิตนทรีย์นั้น มีการอนุบาลเป็นลักษณะ เหมือนน้ำหล่อเลี้ยงดอกบัว เป็นต้น ฉะนั้น"

**ซึ่งข้อความดังกล่าวนี้ อธิบายถึงชีวิตินทริยเจตสิก ซึ่งเกิดกับจิตทุกขณะ ทำหน้าที่อนุบาลรักษาจิตและเจตสิกที่ร่วมกันให้ดำรงอยู่จนกว่าจะดับไป และก็ย่อมรู้อารมณ์เช่นเดียวกันกับที่จิตรู้**

ข้อความในอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ ๒๗๖
ได้อธิบายชีวิตรูปหรือชีวิตินทริยรูปไว้ ดังนี้

"ที่ชื่อว่าชีวิตรูป เพราะอรรถว่า เป็นเครื่องเป็นอยู่แห่งสหชาตธรรม ฯ ชีวิตนั้นนั่นแล ชื่อว่าเป็นใหญ่ เพราะประกอบด้วยความเป็นใหญ่ในการเลี้ยงดูกัมมชรูป (รูปที่เกิดเพราะกรรม) เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่าชีวิตนทรีย์ ฯ จริงอย่างนั้น ชีวิตนทรีย์นี้ มีการเลี้ยงดูกัมมชรูปเป็นลักษณะ"

ดังนั้น แม้ไม่มีความรู้ภาษาบาลี แม้ไม่ทราบว่าคำนั้นๆ มาจากคำบาลีว่าอย่างไร ก็สามารถเข้าใจธรรมได้เมื่อได้ฟังได้ศึกษาคำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ด้วยความเคารพและเอียดรอบคอบ ดังนั้น ชีวิต จึงไม่พ้นจากแต่ละขณะในขณะนี้ ในขณะที่จิตเกิดขึ้นทุกขณะก็มีชีวิตินทริยเจตสิกเกิดร่วมด้วยเสมอ และชีวิตของคนเรา ก็มีรูปที่เกิดจากกรรม ซึ่งแน่นอนในกลุ่มของรูปที่เกิดจากกรรมก็มีชีวิตินทริยรูปเกิดในกลุ่มนั้นเสมอ เช่น ในกลุ่มของกายปสาทะที่อยู่ทั่วตัว กลุ่มของจักขุปสาทะ (ตา) กลุ่มของโสตปสาทะ (หู) เป็นต้น เป็นรูปที่ทรงชีวิต มีชีวิต ซึ่งจะแตกต่างจากสิ่งที่ไม่มีชีวิต เพราะสิ่งที่ไม่มีชีวิตจะไม่มีทั้งชีวิตินทริยเจตสิกและไม่มีชีวิตินทริยรูป ครับ

... ยินดีในกุศลของคุณ wicha-som และทุกๆ ท่านด้วยครับ ...

ยินดีในกุศลจิตครับ