พระสัมมาสัมพุทธเจ้า และ พระปัจเจกพุทธเจ้า
พระพุทธเจ้ามี ๒ ประเภท คือ
๑. พระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระผู้ตรัสรู้ด้วยพระปัญญาอันยิ่งซึ่งสัจจะ ด้วยพระองค์เอง ในธรรมทั้งหลายที่ไม่เคยได้ฟังมาก่อน ทรงบรรลุความเป็นพระสัพพัญญูในธรรมนั้น และทรงบรรลุความเป็นผู้มีความชำนาญในธรรมที่เป็นกำลังทั้งหลาย
๒. พระปัจเจกพุทธเจ้า ผู้ตรัสรู้ซึ่งสัจจะทั้งหลายด้วยพระองค์เอง ทีไม่เคยได้ฟังมาก่อน แต่มิได้บรรลุความเป็นพระสัพพัญญูในธรรมนั้น และไม่ถึงความเป็นผู้ชำนาญ ในธรรมที่เป็นกำลังทั้งหลาย
จากหนังสือ ...
ฉะนั้น การบำเพ็ญเหตุ คือ บารมี เพื่อบรรลุธรรมเป็นพระพุทธเจ้า ซึ่งเป็นผล จึงมากน้อยต่างกัน
สัตตูปการสัมปทา คือ การถึงพร้อมด้วยพระอัธยาศัย และอุตสาหะอุปการะ แก่สัตว์โลกเป็นนิจ แม้ในเหล่าสัตว์ผู้มีความผิด มีท่านพระเทวทัต เป็นต้น กับการรอเวลาแก่กล้า แห่งอินทรีย์ของเวไนยสัตว์ ผู้มีปัญญินทรีย์ยังไม่แก่กล้า และพระองค์ทรงแสดงพระธรรม อันจะนำสัตว์ออกจากทุกข์ทั้งปวง โดยมิได้ทรงแพ่งลาภสักการะ เป็นต้น
เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงถึงพร้อมด้วย เหตุสัมปทา และผลสัมปทาแล้ว พระองค์ก็ทรงโปรด เวไนยสัตว์ให้พ้นทุกข์ เป็นการถึงพร้อมด้วสัตตูปการสัมปทา การเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้น เป็นการถึงพร้อมด้วย สัมปทาทั้งสาม
