อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

สิ่งที่มีชีวิตทั้งหมดใช้คำว่าสัตว์โลก ... โพธิหมายถึงสัตว์โลกหรือผู้ที่ข้องในการรู้ความจริงของสิ่งที่มีจริงที่กำลังปรากฏ ... นี่คือความหมายของโพธิสัตว์

เรามีสิ่งที่ปรากฏตั้งแต่เกิดจนตาย เราก็หลงใหลติดข้อง แต่ไม่ใช่ข้องที่จะรู้ความจริงว่า สิ่งที่เราชอบมีจริงๆ ที่เที่ยงหรือเปล่า หรือว่าเพียงปรากฏเล็กน้อยมากแล้วก็หมดไป แต่ปรากฏซ้ำๆ ๆ โดยไม่ปรากฏว่าเกิดดับ ก็คิดว่าเที่ยง ก็ยินดีในสิ่งนั้น แต่กว่าปัญญาจะรู้จริงได้และละคลายความติดข้องก็คือ เข้าใจความหมายของ อนิจจังทุกขัง อนัตตา ... ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชา

อยากเห็นนิพพาน ยังไม่รู้จักนิพพานเลย ... อยากแล้ว เพราะฉะนั้นเกิดมาก็เต็มไปด้วยความอยากโดยที่ไม่รู้ความจริง

ฟังธรรมะถ้าไม่จริงคำไหน ... ถามได้ค้านได้ ... และจะมีคำแปลและคำตอบทุกคำตอบจนถึงที่สุด เพราะว่าไม่ใช่ความรู้ของคนที่ตอบ แต่ว่าจากการศึกษา การเข้าใจแต่ละคำที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโดยไม่ประมาท ด้วยความเคารพจริงๆ ว่าแต่ละคำต้องมีประโยชน์ แม้แต่คำว่าทุกสิ่งทุกอย่างไม่เที่ยง ... สอนทำไม ... แล้วจะสอนให้เพลิดเพลินหลงใหลทุกสิ่งทุกอย่างเที่ยงเป็นเรา แต่เมื่อความจริงไม่เป็นอย่างนั้น ก็ต้องพูดคำจริงวาจาจริงไม่ใช่วาจาที่ไม่จริง เพื่ออนุเคราะห์คนที่ไม่รู้ความจริงได้ค่อยๆ เข้าใจขึ้น

พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาที่ทำให้ผู้ที่ได้ยินได้ฟังเกิดปัญญา คือความเห็นถูก ความเข้าใจถูกในทุกสิ่งที่มี แล้วแต่ละคำก็ไม่เผินด้วย

ตอนนี้เข้าใจก็เข้าใจคำว่าธรรมะ ใครจะว่าอย่างไรก็ตามแต่ แต่ธรรมะต้องเป็นสิ่งที่มีจริงๆ พระพุทธเจ้าทรงตรัสรู้ความจริงของสิ่งที่มีจริง และทรงแสดงว่าทุกสิ่งที่มีเพราะเกิดขึ้น ... เกิดแล้วก็ดับไป เพราะฉะนั้นทุกสิ่งทุกอย่างก็จะมีลักษณะเฉพาะสิ่งนั้นๆ เลยสามอย่างคือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

สภาพธรรมะที่จะเข้าใจแต่ละหนึ่งได้จริงๆ ชัดเจนต้องไม่ปะปนกับอย่างอื่น ... ต้องทีละหนึ่ง แล้วลองคิดถึงความหมายของธรรมะทีละหนึ่งว่า กว่าจะเป็นทีละหนึ่งได้ต้องมีความเข้าใจ คือไม่มีเราแต่มีธรรมะ อย่างมั่นคงว่าทั้งหมดเป็นธรรมะ ตรงกับคำที่ทรงแสดง สัพเพ ธัมมา อนัตตา ... ใครพูด ... ไม่ใช่คนหนึ่งคนใดจะมาพูดหรือพูดเล่นๆ แต่พูดเพราะเข้าใจว่า ทุกอย่างธรรมะทั้งหมดเลย ไม่เว้นเลย แม้แต่นิพพานหรืออะไรทั้งหมด รวมความว่า พระพุทธพจน์เป็นวาจาสัจจะ ไม่มีใครสามารถจะเปลี่ยนได้

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ด้วยความเคารพยิ่ง