อภิชฌา คำเดียว มีแปลว่า อย่างไร

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

คำว่า อภิชฌา มีความหมายว่า ความเพ่งเล็ง ความปรารถนา ความอยาก ความต้องการ ซึ่งไม่พ้นไปจากความเป็นอกุศลธรรม ที่เป็นโลภเจตสิกที่เกิดขึ้นทำกิจหน้าที่ติดต้องต้องการ ไม่สละไม่ปล่อย ขณะใดที่เห็นรูป เป็นต้น แล้วพอใจ ชอบใจ ขณะนั้น ชื่อว่า มีอภิชฌาในอารมณ์นั้น เป็นธรรมที่เกิดเพราะเหตุปัจจัย ไม่ใช่เรา เมื่อเป็นเช่นนี้ ข้อความที่ยกมาจากอรรถกถาที่กล่าวถึง อภิชฌา จึงไม่ได้แปลผิดแต่อย่างใด เพราะเหตุว่า อภิชฌา ตามข้อความที่ปรากฏในพระไตรปิฎกและอรรถถามีหลายความมุ่งหมายขึ้นอยู่กับแต่ละที่แต่ละแห่งว่าจะมุ่งหมายถึงอย่างใด ในบางแห่งหมายถึงโลภะความติดข้องยินดีพอใจในทุกระดับขั้น แต่ในบางแห่งหมายถึงเฉพาะโลภะที่มีกำลังที่ล่วงเป็นอกุศลกรรมบถ จึงต้องพิจารณาในแต่ละที่ว่ามุ่งหมายถึงอภิชฌาในระดับใด

สำหรับ โทมนัส จะเป็นความรู้สึกไม่สบายใจ เป็นเวทนาอย่างหนึ่ง คือ โทมนัสเวลทนาซึ่งเป็นเวทนาที่เกิดร่วมกับโทสมูลจิตเท่านั้น แต่เมื่อกล่าวถึงโทมนัสในมหาสติปัฏฐานสูตร โทมนัสในที่นี้หมายถึงพยาปาทะ (โทสะ) ตามข้อความใน พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค เล่ม ๒ ภาค ๒ - หน้าที่ ๒๘๕ ดังนี้

"พึงเห็นการเชื่อมความดังนี้ว่า นำออกเสียซึ่งอภิชฌา และโทมนัสในโลกนั้น. ก็เพราะในที่นี้ กามฉันท์ รวมเข้ากับศัพท์ว่า อภิชฌา พยาบาทรวมเข้ากับศัพท์ว่าโทมนัส"

ขอเชิญศึกษาข้อความในพระไตรปิฎกเพิ่มเติมได้ที่หัวข้อด้านล่างนี้ครับ

อภิชฌา [ธรรมสังคณี]

... ยินดีในกุศลของคุณ preechacupr และทุกๆ ท่านด้วยครับ ...