สิ่งที่เกื้อกูลในการที่จะดับกิเลส
ถ้าเป็นธรรมที่พระผู้มีพระภาค ผู้ตรัสรู้สภาพธรรมทั้งปวงตามความเป็นจริงทรงแสดงธรรมแล้ว ย่อมมีวิชชา คือปัญญา ที่รู้ชัดในสภาพธรรมนั้น และมีวิมุตติ คือ ความพ้นจากกิเลสทั้งปวง เป็นผลานิสงส์อยู่
สำหรับความสำคัญของศีล ซึ่งเป็นการรักษากาย วาจา ใจ ให้สุจริต เกี่ยวข้องกับการเจริญสติปัฏฐานอย่างไร เป็นสิ่งที่เกื้อกูลในการที่จะดับกิเลสอย่างไรนั้น ใน สังยุตตนิกาย โพชฌงคสังยุตต์ กุณฑลิยสูตรที่ ๖ มีข้อความว่า
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ณ ป่าอัญชนมฤคทายวัน ใกล้เมือง สาเกตุ ครั้งนั้นแล กุณฑลิยปริพาชกเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ ได้ปราศรัยกับพระผู้มีพระภาค ครั้นได้ผ่านการปราศรัยพอให้ระลึกถึงกันไปแล้ว จึงนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้วได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคว่า
ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ ข้าพเจ้าเที่ยวไปในอาราม เข้าไปสู่บริษัท เมื่อข้าพเจ้าบริโภคอาหารเช้าแล้ว ในเวลาปัจฉาภัต ข้าพเจ้าเดินไปเนืองๆ เที่ยวไปเนืองๆ สู่อาราม จากอาราม สู่อุทยาน จากอุทยาน ข้าพเจ้าเห็นสมณพราหมณ์พวกหนึ่งกำลังกล่าวถ้อยคำมีวาทะ และการเปลื้องวาทะว่า ดังนี้เป็นอานิสงส์ และมีความขุ่นเคืองเป็นอานิสงส์ ส่วนท่านพระโคดมมีอะไรเป็นอานิสงส์อยู่เล่า
พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า
ดูกร กุณฑลิยะ ตถาคตมีวิชชา และวิมุตติเป็นผลานิสงส์อยู่
ข้าแต่ท่านพระโคดมผู้เจริญ ก็ธรรมเหล่าไหน ที่บุคคลเจริญแล้ว กระทำให้มากแล้ว ย่อมยังวิชชา และวิมุตติให้บริบูรณ์ได้
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า
ดูกร กุณฑลิยะ โพชฌงค์ ๗ อันบุคคลผู้เจริญแล้ว กระทำให้มากแล้ว ย่อมยังวิชชา และวิมุตติให้บริบูรณ์
กุณฑลิยะปริพาชกกราบทูลถามว่า
ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ ก็ธรรมเหล่าไหน ที่บุคคลเจริญแล้ว กระทำให้มากแล้ว ย่อมยังโพชฌงค์ ๗ ให้บริบูรณ์
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า
ขอเชิญรับฟัง
ข้อความบางตอนจากการสนทนา
โพชฌงค์ เป็นองค์ธรรมเพื่อตรัสรู้อริยสัจธรรม ซึ่งต้องเจริญ ไม่ใช่ไม่ต้องเจริญซึ่งโพชฌงค์นั้น มีสติสัมโพชฌงค์ที่จะต้องเกิดขึ้น และระลึกลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏด้วย จึงจะสามารถกระทำให้มาก และยังวิชชา และวิมุตติให้บริบูรณ์ได้
ต้องเจริญสติ อย่าคิดว่าไม่สำคัญ หรืออย่าคิดว่าเพียงขณะ สองขณะ จะไร้ประโยชน์ เพียงขณะ สองขณะ ขอให้เจริญไป อบรมไป จนกระทั่งเป็นอุปนิสัยปัจจัยจริงๆ เมื่อไรที่เหตุสมควรแก่ผล ผลย่อมเกิดเป็นลำดับขั้น แต่ถ้าปราศจากสติปัฏฐาน ๔ แล้ว โพชฌงค์ ๗ ก็มีไม่ได้ วิชชา และวิมุตติก็มีไม่ได้
