ยกตัวอย่างจาก การขับรถ อะไร เป็นวิถีจิตดวงแรก ที่ทำกิจรำพึงถึงอารมณ์ทางปัญจทวาร
คัดจาก
บ้านธัมมะ
วันที่ 9 ธ.ค. 2551 หมายเลข 10634 อ่าน 8,590 อาวชฺชน (รำพึง, คิดถึง) +กิจ (หน้าที่, การงาน)
หน้าที่ของจิต คือ รำพึงถึงอารมณ์ หมายถึง กิจของวิถีจิตที่รู้อารมณ์ เป็นขณะแรกทางทวารทั้ง ๖
จิตที่ทำอาวัชชนกิจมี ๒ ดวง เป็นอเหตุกิริยาจิตทั้ง ๒ ดวง คือ
ปัญจทวาราวัชชนจิต เป็นวิถีจิตดวงแรก ที่ทำกิจรำพึงถึงอารมณ์ทางปัญจทวาร
มโนทวาราวัชชนจิต เป็นวิถีจิตดวงแรก ที่ทำกิจรำพึงถึงอารมณ์ทางมโนทวาร
ขออาจารย์ ยกตัวอย่าง เช่น การขับรถ การท่องหนังสือ การออกแบบ
อะไร เป็นวิถีจิตดวงแรก ที่ทำกิจรำพึงถึงอารมณ์ทางปัญจทวาร
อะไร เป็นวิถีจิตดวงแรก ที่ทำกิจรำพึงถึงอารมณ์ทางมโนทวาร
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
สภาพธรรมเกิดดับสืบต่อเป็นไปอย่างรวดเร็ว แม้ที่กล่าวถึงว่าขณะขับรถ ก็มีธรรมเกิดขึ้นเป็นไปมากมาย ซึ่งเมื่อกล่าวถึงวิถีจิตทางตาแล้ว สี ต้องเกิดก่อนแล้ว ตาหรือจักขุปสาทะ ก็เกิดก่อนแล้ว เมื่อสีกระทบตา วิถีจิตแรกทางตา คือ จักขุทวาราวัชชนจิตนั่นเองที่เกิดขึ้นทำกิจรำพึงถึงสีที่กระทบตา ซึ่งยังไม่รู้ว่าเป็นอะไรเลย แล้วก็มีจิตขณะต่อไปเกิดสืบต่อ และเมื่อสิ้นสุดวิถีจิตทางตาแล้ว ภวังคจิตเกิดคั่น แล้วต่อด้วยวิถีจิตทางมโนทวาร เริ่มต้นที่มโนทวาราวัชชนจิต รำพึงถึงสีที่เกิดดับสืบต่อ ปรากฏให้รู้ได้ การท่องหนังสือ การออกแบบสิ่งต่างๆ ก็โดยนัยเดียวกัน ต้องมีสีที่ปรากฏ มีการคิดนึกต่อ หรือ แม้ไม่เห็นในขณะนั้น ก็มีการคิดนึกถึงสิ่งที่เคยเห็น เคยจำ มาแล้วได้ ทั้งหมดทั้งปวง แสดงถึงความเกิดขึ้นเป็นไปของธรรม ที่เป็นไปตามเหตุปัจจัย ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใครทั้งสิ้น กว่าจะรู้ว่าเป็นสิ่งต่างๆ นั้น ก็ต้องเป็นวิถีจิตทางใจ ครับ
... ยินดีในกุศลของคุณ reacher และทุกๆ ท่านด้วยครับ ...
อาจารย์พูดว่า
จักขุทวาราวัชชนจิตนั่นเองที่เกิดขึ้นทำกิจรำพึงถึงสีที่กระทบตา ซึ่งยังไม่รู้ว่าเป็นอะไรเลย
หมายความว่า จักขุทวาราวัชชนจิต ยังไม่รู้ว่าเป็นอะไรเลย
ไม่รู้ว่าเป็นอะไรเลย แต่รับไว้ก่อน เปรียบเหมือนแห รับปลา หอย กุ่้ง หรือขยะ ตัวแหยังไม่รู้ว่าเป็นอะไรติดมา? ต้องส่งขึ้บนสายพานให้ machine แยกให้?
เรียนความคิดเห็นที่ ๓ ครับ
ขอเชิญอ่านคำบรรยายของท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ที่ท่านอาจารย์ได้อ้างอิงข้อความในอัฏฐสาลินี อรรถกถาพระอภิธรรมปิฎก ธัมมสังคณีปกรณ์ ดังนี้
ในอัฏฐสาลินีอรรถกถาธรรมสังคณีปกรณ์ อุปมาการเกิดขึ้นรับรู้อารมณ์ของวิถีจิตทางปัญจทวารว่า ...
พระราชาองค์หนึ่งบรรทมหลับอยู่บนแท่นบรรทม มหาดเล็กคนหนึ่งถวายนวดพระยุคลบาทอยู่ นายทวารหูหนวกยืนอยู่ที่พระทวาร ทหารยาม ๓ คนยืนเรียงลำดับอยู่ ทีนั้นยังมีคนบ้านนอกคนหนึ่ง ถือเครื่องราชบรรณาการมาเคาะประตูเรียก นายทวารหูหนวกไม่ได้ยินเสียง มหาดเล็กผู้ถวายนวดพระยุคลบาทจึงให้สัญญาณ นายทวารหูหนวกจึงเปิดประตูดูด้วยสัญญาณนั้นทหารยามคนที่หนึ่งรับเครื่องราชบรรณาการส่งให้คนที่สอง คนที่สองส่งให้คนที่สาม คนที่สามทูลเกล้าฯ ถวายพระราชา พระราชาเสวย
คำอุปมาเปรียบเทียบแสดงให้เห็น วิถีจิต ที่เกิดขึ้น รับรู้อารมณ์แต่ละขณะว่า ขณะที่ อารมณ์กระทบกับจักขุปสาท เปรียบเหมือนคนบ้านนอกที่ถือเครื่องบรรณาการมาเคาะที่พระทวาร มหาดเล็กที่ถวายงานนวดพระยุคลบาทของพระราชาคือ ปัญจทวาราวัชชนจิต เป็นขณะที่รู้ว่ามีแขกมาเคาะที่ทวาร จึงให้สัญญาณคือรู้อารมณ์ที่กระทบ แล้วก็ดับไป จักขุวิญญาณจิต ก็เกิดขึ้นสืบต่อทำกิจเห็นที่จักขุปสาท แล้วต่อจากนั้นทหารยามคนที่หนึ่งคือ สัมปฏิจฉันนจิต ก็รับเครื่องราชบรรณาการส่งให้คนที่สองคือ สันตีรณจิต คนที่สองส่งให้คนที่สามคือ โวฏฐัพพนจิต คนที่สามทูลเกล้าฯ ถวายพระราชาคือ ชวนจิต พระราชาได้เสวยเครื่องราชบรรณาการคือ อารมณ์ นั้น
... ยินดีในกุศลของทุกๆ ท่านครับ ...