มีฉันทะต่างกัน

บุคคลที่อยู่ร่วมในเรือนหลังเดียวกัน แต่มีฉันทะต่างกัน บังคับได้ไหม

ในพระไตรปิฏก ใน ขุททกนิกาย ติกนิบาต ชาดก นานาฉันทชาดก ก็มีข้อความที่กล่าวว่า ข้าแต่มหาราช ข้าพระบาททั้งหลายอยู่ร่วมในเรือนหลังเดียวกัน แต่มีฉันทะต่างกัน ข้าพระบาทอยากได้บ้านส่วย นางพราหมณีอยากได้โคนมสักร้อยหนึ่ง ลูกชายอยากได้รถเทียมด้วยม้าอาชานัย ลูกสะใภ้อยากได้กุณฑลแก้ว ฝ่ายนางปุณณะทาสีผู้ชั่วช้าก็จำนงจะใคร่ได้ครก กระด้ง พวกเครื่องครัว

นี่ ก็เป็นเครื่องแสดงให้เห็นฉันทะที่ต่างกัน ของบุคคลที่อยู่ร่วมในเรือนหลังเดียวกัน บังคับได้ไหมให้ ๔ คนนี้เปลี่ยนความต้องการให้เหมือนกัน หรือเป็นอย่างเดียวกัน บังคับไม่ได้เลย อย่างพราหมณ์ก็อยากได้บ้านส่วย ส่วนนางพรามหณีแม่บ้านแม่เรือนก็อยากได้โคนมสักร้อยหนึ่งสำหรับทำอาหารปรุงอาหาร ก็แล้วแต่อัธยาศัยที่สะสมมา ส่วนลูกชายก็อยากได้รถเทียมด้วยม้าอาชานัย ส่วนลูกสะใภ้ก็อยากได้กุณฑลแก้ว นางปุณณะทาสีก็อยากได้พวกครก กระด้ง เครื่องครัว ทั้ง ๔ คนเจริญสติปัฏฐานได้ไหม หรือว่าต้องเปลี่ยนให้เหมือนกัน จึงจะเจริญสติปัฏฐานได้ ไม่ต้องเปลี่ยนเลย แล้วแต่ว่าขณะนี้มีปัจจัยของโลภะหรือของโทสะ ของนามของรูปชนิดใดเกิดขึ้นปรากฏกับบุคคลใด ผู้นั้นก็เจริญสติ รู้ลักษณะของนามและรูปที่เกิดขึ้นปรากฏในขณะนั้น รู้ลักษณะของนามและรูปได้ตามความเป็นจริง

ที่มา และ ขอเชิญรับฟัง ...

นานาฉันทชาดก