อารัมภกถา...โดยพระพุทธโฆษาจารย์

[เล่มที่ 11] พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ 68

สุมังคลวิลาสินี อรรถกถาทีฆนิกาย สีลขันธวรรค

ข้าพเจ้าขอนมัสการด้วยเศียรเกล้า ซึ่งพระสุคตผู้พ้นคติ (๕ คือ นิรยคติ เปตคติ ติรัจฉานคติ มนุสสคติ เทวคติ) มีพระทัยเยือกเย็นด้วยพระกรุณา มีมืดคือโมหะอันดวงประทีป คือปัญญาขจัดแล้ว ทรงเป็นครูของโลกพร้อมทั้งมนุษย์และเทวดา. ก็พระพุทธเจ้าทรงอบรม และทรงทำให้แจ้ง ซึ่งความเป็นพระพุทธเจ้า ทรงบรรลุพระธรรมใดที่ปราศจากมลทิน

ข้าพเจ้าขอนมัสการด้วยเศียรเกล้า ซึ่งพระธรรมนั้นอันยอดเยี่ยม

ข้าพเจ้าขอนมัสการด้วยเศียรเกล้า ซึ่งพระอริยสงฆ์หมู่โอรสของพระสุคตเจ้า ผู้ย่ำยีกองทัพมาร. บุญอันใดซึ่งสำเร็จด้วยการไหว้พระรัตนตรัย มีอยู่แก่ข้าพเจ้าผู้มีใจเลื่อมใส ขอข้าพเจ้าจงเป็นผู้มีอันตราย อันอานุภาพแห่งบุญนั้น จัดราบคาบแล้ว ด้วยประการดังนี้.

อรรถกถาใดอันพระอรหันต์ ๕๐๐ องค์ สังคายนาแล้วแต่ต้น และสังคายนาต่อมา เพื่อประกาศเนื้อความของทีฆนิกาย ซึ่งกำหนดหมายไว้ด้วยสูตรขนาดยาว ละเอียดลออ ประเสริฐกว่านิกายอื่น ที่พระพุทธเจ้า และพระสาวกสังวรรณนาไว้ มีคุณค่าในการปลูกฝังศรัทธา แต่ภายหลังพระมหินทเถระ นำมาเกาะสีหล ต่อมาได้เรียบเรียงด้วยภาษาสีหล เพื่อประโยชน์แก่ชาวสีหลทั้งหลาย. ต่อจากนั้น ข้าพเจ้าจึงแปลภาษาสีหลเป็นภาษามคธ ถูกต้องตามหลักภาษา ไม่ผิดเพี้ยนอักขรสมัยของพระเถระคณะมหาวิหาร ผู้เป็นประทีปแห่งเถรวงศ์ ที่วินิจฉัยไว้ละเอียดลออ จะตัดข้อความที่ซ้ำซากออก แล้วประกาศข้อความเพื่อความชื่นชมยินดีของสาธุชน และเพื่อความยั่งยืนของพระธรรม.

ศีลกถา ธุดงคธรรม กรรมฐานทั้งปวง ฌานสมาบัติพิสดาร ซึ่งประกอบด้วยวิธีปฏิบัติตามจริต อภิญญาทั้งปวง ข้อวินิจฉัยทั้งปวงด้วยปัญญา ขันธ์ ธาตุ อายตนะ อินทรีย์ อริยสัจ ๔ ปัจจยา การเทศนาและวิปัสสนาภาวนา มีนัยบริสุทธิ์ดีและละเอียดลออ ที่ไม่นอกทางพระบาลี ข้อธรรมดังกล่าวทั้งหมดนี้ ข้าพเจ้ากล่าวไว้ในคัมภีร์วิสุทธิมรรคแล้ว อย่างบริสุทธิ์ดี

เพราะฉะนั้น ข้าพเจ้าจักไม่วิจารข้อธรรมทั้งหมดนั้นในที่นี้ให้ยิ่งขึ้น. คัมภีร์วิสุทธิมรรค นี้ตั้งอยู่ท่ามกลางนิกายทั้ง ๔ จักประกาศเนื้อความตามที่กล่าวไว้ในนิกายทั้ง ๔ เหล่านั้น ข้าพเจ้าแต่งไว้ด้วยความประสงค์อย่างนี้ เพราะฉะนั้น ขอท่านทั้งหลายจงถือเอาคัมภีร์วิสุทธิมรรคนั้นกับอรรถกถานี้ แล้วเข้าใจเนื้อความที่อาศัยทีฆนิกายเถิด.

ขอบูชาพระรัตนตรัย

ขออนุโมทนาค่ะ

ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย

ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย

ขออนุโมทนาครับ

อนุโมทนาอย่างยิ่งค่ะ อยากทราบเรื่องราวของท่านพระพุทธโฆษาจารย์ เหมือนที่ได้กรุณาให้ได้รู้จักท่านพระสิริมังคลาจารย์เพื่อได้เคารพนอบน้อมในพระคุณของท่านค่ะ

สาธุ สาธุ สาธุ

ตอบความเห็นที่ ๕

วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๓ ตอน ๒ (ตอนจบ) - หน้าที่ 306

[คุณสมบัติของพระพุทธโฆสะ ๑๑ ข้อ]

ขอปกรณ์วิเศษชื่อวิสุทธิมรรค อันพระเถระผู้ควรจะเรียก (นามตามภาษาสีหล) ว่า มุรัณฆเขฏกะ (แต่) มีนามไธย (ชื่อตั้ง) ที่ครูทั้งหลายขนานให้ว่า พุทธโฆสะผู้ ประกอบด้วยคุณสมบัติ คือ

(๑) ปรมสุทฺธ สทฺธา พุทฺธิ วิริยปฏิมณฺฑิเตน -ประดับด้วย ศรัทธา พุทธิ และวิริยะอันหมดจดอย่างยิ่ง

(๒) สีลาจารชฺชวมทฺทวาทิคุณสมุทยสมุทิเตน -เด่นด้วยคุณสมุทัย มีศีล อาจาระ และอาชวะ มัทวะ เป็นอาทิ

(๓) สกสมย สมยนฺตร คหนชฺโณคาหณ สมตฺเถน สามารถในการหยั่งลงสู่ป่าชัฏ (คือวินิจฉัยข้อที่ยุ่งยาก) ได้ทั้งในลัทธิฝ่ายตนและในลัทธิฝ่ายอื่น

(๔) ปญญาเวยฺยตฺติยสมนฺนาคเตน -ประกอบพร้อมไปด้วยความกระจ่างแจ้งแห่งปัญญา

(๕) ติปิฎกปริยตฺติปฺปเภเท สาฏฺกเถ สตฺถุ สาสเน อปฺปฎิหตญาณปฺปภาเวน มีอำนาจแห่งญาณอันไม่ข้องขัดในพระสัตถุศาสนาประเภทปริยัติ คือ พระไตรปิฎก พร้อมทั้งอรรถกถา

(๖) มหาเวยฺยากรเณน เป็นนักไวยากรณ์ใหญ่

(๗) กรณสมฺปตฺติชนิตสุขวินิคฺคตมธุโรทารวจนลาวณฺณยุตฺเตน -ประกอบด้วยความงามแห่งถ้อยคำอันไพเราะเป็นเลิศ ที่ความถึงพร้อมแห่งกรณ์ (คือเครื่องทำเสียง) ทำให้เกิดเสียงเปล่าออกมาได้คล่อง

(๘) ยุตฺตมุตฺตวาทินา วาทีวเรน -เป็นนักพูดชั้นเยี่ยม พูดได้ทั้งผูกทั้งแก้

(๙) มหากวินา -เป็นมหากวี

(๑๐) ปภินฺนปฏิสมฺภิทาปริวาเร ฉฬภิญญาทิเภทคุณปฏิมณฺฑิเต อุตฺตริมนุสฺสธมฺเม อปฺปฏิหตพุทฺธีนํ เถรวํสปฺปทีปานํเถรานํ มหาวิหารวาสีนํ วํสาลงฺการภูเต - เป็นอลังการแห่งวงศ์ของเหล่าพระเถระฝ่ายมหาวิหารผู้เป็นประทีปแห่งเถรวงศ์ มีความรู้อันไม่ข้องขัดในอุตริมนุสธรรม ซึ่งประดับไปด้วยคุณต่างๆ มีอภิญญา ๖ เป็นต้น มีปฏิสัมภิทาอันแตกฉานเป็นบริวาร

(๑๑) วิปุลวิสุทฺธพุทฺธินา = มีความรู้หมดจดกว้างขวางทำไว้แล้ว (นี้) จงตั้งอยู่ในโลก แสดงนัยแห่งวิสุทธิมีศีล เป็นต้น แก่กุลบุตรทั้งหลายผู้แสวงหาธรรมเครื่องสลัดตนออกจากโลก ไปตราบเท่าที่แม้พระนามว่า "พุทฺโธ" ขององค์พระโลกเชษฐ์มหาฤษีเจ้าผู้มีพระจิตบริสุทธิ์คงที่ ยังเป็นไปอยู่ในโลก เทอญ

กราบขอบพระคุณอย่างยิ่งค่ะ

ข้อความไพเราะมาก พระอาจารย์ผู้แปลเป็นภาษาไทยต้องยอดเยี่ยมอย่างมาก และจิตต้องถวายความนอบน้อมแด่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าอย่างยิ่ง เคยอ่านถ้อยคำถวายความนอบน้อมสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าจากพระคัมภีร์วัชรญาณก็ซาบซี้งด้วยถ้อยคำไพเราะด้วยความนอบน้อม และเพิ่งเคยได้อ่านของเถรวาทก็ครั้งนี้ ขอบพระคุณท่านทั้งหลายอย่างยิ่งสำหรับการ post ค่ะ ตอนนี้ท่านทั้งหลายคงกำลังอยู่ท่ามกลางกัลยาณมิตรที่มูลนิธิ

อนุโมทนาในการสนทนาของท่านมา ณ โอกาสนี้ค่ะ

ข้าพเจ้าขอถึงพระรัตนตรัยเป็นสรณะตลอดชีวิต

ขออนุโมทนาค่ะ

ขออนุโมทนาครับ

ยินดีในกุศลจิต