ฉันทะกับความอยากต่างกันอย่างไร

สนทนาธรรมที่มูลนิธิฯ
วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๕๐
ถอดเทปโดย คุณย่าสงวน สุจริตกุล

คุณศิ ฉันทะกับความอยากต่างกันอย่างไรคะ

อาจารย์ เพราะเป็นเจตสิกคนละประเภท ฉันทเจตสิก ไม่ใช่โลภเจตสิก ฉันทะ คือความพอใจที่จะกระทำ เป็นกุศลก็ได้ เป็นอกุศลก็ได้ พอใจจะให้ทาน พอใจที่จะซื้อของสวยๆ

คุณศิ อีกความหมาย ก็คือ อยาก นั่นเอง ใช่ไหมคะ

อาจารย์ ไม่ค่ะ ฉันทะ คือความพอใจ เพราะฉะนั้น ฉันทะเกิดกับกุศลก็ได้ เกิดกับอกุศลก็ได้ คนที่โกรธบอกเขาว่าอย่าโกรธ เขายอมหยุดไหมคะ จริงๆ แล้วเขามีฉันทะในการโกรธ ไม่รู้ตัวเลย ใครห้ามก็ไม่ฟัง โกรธไม่ดี สารพัดเป็นโทษอย่างนั้น อย่างนี้ ก็จะโกรธ ยับยั้งไม่ได้ เพราะฉันทะในความโกรธ เพราะฉะนั้น ฉันทเจตสิกเกิดกับกุศลก็ได้ กับอกุศลก็ได้ เป็นปกิณณกเจตสิก เกิดได้กับจิตเกือบทุกประเภท เว้นไม่เกิดกับอเหตุกจิต

นี่ก็เป็นเรื่องละเอียด ซึ่งการศึกษาให้ละเอียด ก็เพื่อให้เห็นความเป็นอนัตตา ซึ่งใครก็ดี บังคับบัญชาไม่ได้ ถ้ารู้มากเข้าใจมาก ยิ่งเห็นความเป็นอนัตตา ว่าแม้แต่จิตหนึ่งขณะ เดี๋ยวนี้เกิดมาได้อย่างไร เป็นธรรม แต่ต้องมีปัจจัย ไม่มีใครสามารถจะทำให้จิตเกิดได้เลย นอกจากปัจจัยเฉพาะของจิตประเภทนั้น จิตประเภทนั้นๆ จึงเกิดและดับไป