จิตขณะใดบ้างในวีถีจิตที่เป็นสภาพธรรมที่สติสามารถระลึกได้ครับ?
1. ผมคิดว่าในปัญจทวารวิถี สติสามารถระลึกรู้นามธรรมที่เป็น ทวิปัญจวิญญาณจิตและชวนจิต (ไม่เจาะจงดวงใดดวงหนึ่งในชวนะทั้ง 7) ได้ส่วนปัญจทวาราวัชชนจิตสัมปฏิจฉันนจิต สัณตีรณจิต โวฏฐัพพนจิต และตทาลัมพนจิตเหล่านี้นั้น สติคงจะไม่สามารถระลึกรู้ได้ ในมโนทวารวิถี จิตที่สติจะระลึกรู้ได้ มีแต่ ขณะที่เป็น ชวนะ เท่านั้นส่วนมโนทวาราวัชชนจิตและ ตทาลัมพนจิต สติก็ไม่สามารถรู้ได้ ไม่ทราบว่า ผมเข้าใจถูกต้องหรือไม่อย่างไรครับ กรุณาอธิบายเพิ่มเติมด้วยครับ ขอขอบพระคุณเป็นอย่างยิ่งครับ
2. อยากทราบที่มาของวิถีจิตที่เรียนกันอยู่ครับ ในชั้นพระไตรปิฎกและอรรถกถามีรายละเอียดมากน้อยต่างกันเพียงไรครับ วิถีจิตที่เกิดขึ้น ในบางขณะเกิด 1 ดวงบ้าง 2 ดวงบ้าง 7 ดวงบ้าง หรือก่อนหน้าวิถีจิตจะเป็นอตีตภวังค์ ภวังคจลนะ ภวังคุปัจเฉท เป็นต้นนั้น ทราบได้อย่างไรครับว่าต้องเกิดตามลำดับเช่นนี้
ขอขอบพระคุณครับที่กรุณาให้ความรู้อันเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาธรรมเป็นอย่างมาก ขออนุโมทนากับคณะผู้ดำเนินการทุกท่านครับ
1. ก่อนอื่นต้องเข้าใจว่าจิตเป็นสภาพรู้ เมื่อจิตเกิดขึ้นก็ต้องรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใด (คืออารมณ์) สำหรับวิถีจิตทางปัญจทวารนั้น มีเฉพาะรูปธรรมเท่านั้นเป็นอารมณ์ เช่น วิถีจิตทางตา (จักขุทวารวิถีจิต) ตั้งแต่ปัญจทวาราราวัชนจิต ไปจนถึงตทาลัมพนจิต จะต้องมีสีเป็นอารมณ์ (รูปารมณ์) ตลอดทั้งวิถี และจิตแต่ละประเภทก็มีกิจหน้าที่แตกต่างกันไป เช่นปัญจทวาราวัชนจิตทำกิจรำพึงถึงอารมณ์ คือสีแล้วดับไป จักขุวิญญาณเกิดต่อทำกิจเพียงเห็นสิ่งที่ปรากฏ ทางตาเท่านั้นแล้วดับไป .... เรื่อยไป .... จนถึงชวนจิตทั้ง ๗ ขณะก็รู้รูปารมณ์นั่นแหละโดยชวนจิตนั้นเป็นชาติอกุศลหรือกุศลก็ได้ (สำหรับผู้ที่ยังไม่เป็นพระอรหันต์) จนถึงวิถีสุดท้ายคือตทาลัมพนจิตก็มีสีนั้นเป็นอารมณ์เช่นกัน
ดังนั้น ถ้าสติปัฏฐานเกิดทางปัญจทวาร ก็คือในขณะชวนวิถีที่เป็นกุศลประกอบด้วยสติและปัญญา ที่ระลึกรู้ลักษณะของอารมณ์ที่กำลังปรากฏ คือสีที่ยังไม่ดับไปนั่นเอง ไม่ใช่ว่าสติปัฏฐานทางปัญจทวารจะไปรู้นามธรรมได้ ส่วนจิตทางมโนทวารวิถีมีรูปหรือนามเป็นอารมณ์ก็ได้ แต่ต้องไม่ใช่จิตในวิถีเดียว เพราะฉะนั้นต้องเข้าใจจิตกับอารมณ์
2. วิถีจิตมีกล่าวไว้ในพระอภิธรรมและอรรถกถา โดยการตรัสรู้ของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าที่ทรงรู้ความเป็นไปของสภาพธรรมตามความเป็นจริง ไม่ใช่โดยความตรึกนึกคิดหรือคาดคะเนเอาเอง
"ดังนั้นถ้าสติปัฏฐานเกิดทางปัญจทวาร ก็คือ ในขณะชวนวิถีที่เป็นกุศลประกอบด้วยสติและปัญญาที่ระลึกรู้ลักษณะของอารมณ์ที่กำลังปรากฏ คือ สีที่ยังไม่ดับไปนั่นเองไม่ใช่ว่าสติปัฏฐานทางปัญจทวารจะไปรู้นามธรรมได้" ตัดจากข้อความในความคิดเห็นที่ 1 หมายความว่า สติปัฏฐานเกิดทางปัญจทวาร ไม่สามารถระลึกรู้ว่าขณะนั้นชวนจิตเป็นกุศลหรืออกุศลใช่ไหมคะ ที่ว่าสติปัฏฐานทางปัญจทวารรู้นามธรรมไม่ได้ไม่เข้าใจค่ะ
