ทุกข์ของคนจน

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ปัญจกนิบาต เล่ม ๓ - หน้าที่ 668

ความเป็นคนจน และการกู้ยืม เรียกว่าเป็นทุกข์ในโลก คนจนกู้ยืมเลี้ยง ชีวิตย่อมเดือดร้อน เจ้าหนี้ทั้งหลายย่อม ติดตามเขา เพราะไม่ใช่หนี้นั้น เขาย่อม เข้าถึงแม้การจองจำ ก็การจองจำนั้น เป็น ทุกข์ของชนทั้งหลายผู้ปรารถนาการได้ถาม ในวินัยของพระอริยเจ้า ผู้ใดไม่มีศรัทธา ไม่มีหิริ ไม่มีโอตตัปปะ พอกพูนบาปกรรม กระทำกายทุจริต วจีทุจริต และมโนทุจริต ย่อมปรารถนา ย่อมดำริว่า คนเหล่าอื่น อย่ารู้จักเรา พอกพูนบาปกรรมในที่นั้นๆ อยู่ บ่อยๆ ด้วยกาย ด้วยวาจา ด้วยใจ เราตถาคตย่อมกล่าวว่า เป็นทุกข์เหมือน อย่างนั้น เขาผู้บาปกรรม มีปัญญาทราม ทราบความชั่วของตนอยู่ เป็นคนจน มี หนี้สิน เลี้ยงชีวิตอยู่ย่อมเดือดร้อน ลำดับ นั้น ความดำริที่มีในใจ เป็นทุกข์เกิดขึ้น เพราะความเดือนร้อนของเขา ย่อมติดตาม เขาที่บ้าน หรือที่ป่า เขาผู้มีบาปกรรม มีปัญญาทราม ทราบความชั่วของตนอยู่ ย่อมเข้าถึงกำเนิดดิรัจฉานบางอย่าง หรือ ถูกจองจำในนรก ก็การจองจำนั้นเป็นทุกข์ ที่นักปราชญ์หลุดพ้นไปได้. บุคคลผู้ยังใจให้เลื่อมใส ให้ทานด้วย โภคทรัพย์ทั้งหลายที่ได้มาโดยชอบธรรม ย่อมเป็นผู้ยึดถือชัยชนะไว้ได้ในโลกทั้งสอง ของผู้มีศรัทธาอยู่ครองเรือน คือ เพื่อประ โยชน์เกื้อกูลในปัจจุบัน และเพื่อความสุข ในสัมปรายภพ การบริจาคของคฤหัสถ์ดัง กล่าวมานั้นย่อมเจริญบุญ ผู้ใดมีศรัทธา ตั้งมั่น มีใจประกอบด้วยหิริ มีโอตตัปปะ มีปัญญาและสำรวมในศีล ในวินัยของพระ อริยเจ้าผู้นั้น แลเราเรียกว่ามีชีวิตเป็นสุข ในวินัยของพระอริยเจ้า ฉันนั้นเหมือนกัน เขาได้ความสุขที่ไม่มีอามิส ยังอุเบกขา (ในจตุตถฌาน) ให้ดำรงมั่น ละนิวรณ์ ๕ ประการ เป็นผู้ปรารภความเพียรเป็นนิตย์ บรรลุฌานทั้งหลาย มีเอกัคคตาจิตปรากฏ มีปัญญารักษาตัว มีสติ จิตของเขาย่อม หลุดพ้นโดยชอบ เพราะทราบเหตุใน นิพพานเป็นที่สิ้นสังโยชน์ทั้งปวง ตาม ความเป็นจริง เพราะไม่ถือมั่นโดยประการ ทั้งปวง หากว่าเขาผู้มีจิตหลุดพ้นโดยชอบ คงที่อยู่ในนิพพาน เป็นที่สิ้นไปแห่งกิเลส เป็นเครื่องประกอบสัตว์ไว้ในภพ ย่อมมี ญาณหยั่งรู้ว่า ความหลุดพ้นของเราไม่ กำเริบไซร้ ญาณนั้นแลเป็นญาณชั้นเยี่ยม ญาณนั้นเป็นสุขไม่มีสุขอื่นยิ่งกว่า ญาณ นั้นไม่มีโศก หมดมัวหมองเป็นญาณเกษม สูงสุดกว่าความไม่มีหนี้.

จบอิณสูตรที่ ๓