แด่ผู้มีทุกข์ ๒๙ - ทุกข์เบื้องต้น คือ ชาติ

ซึ่งมีข้อความอุปมาว่า ชาติ เป็นต้น เบียดเบียนอุปาทาน ขันธ์ ๕ นั่นแล โดยประการต่างๆ ดังไฟป่าเบียดเบียนเชื้อฟืน เครื่องประหารเบียดเบียนเป้า เหลือบและยุง เป็นต้น เบียดเบียนโค คนเกี่ยวข้าวเบียดเบียนนา โจรปล้นบ้าน เบียดเบียนบ้าน ย่อมเกิดในอุปาทานขันธ์ทั้ง ๕ นั้นเอง ดุจหญ้าและเถาวัลย์เป็นต้น เกิดในพื้นดิน ดุจดอกไม้ผลไม้และใบอ่อน เป็นต้น เกิดในต้นไม้ ฉะนั้น เมื่อขันธ์ ๕ เกิดแล้ว ก็เหมือนต้นไม้ที่เกิดแล้ว ซึ่งย่อมมีดอกไม้ ผลไม้และใบอ่อน เกิดที่ต้นไม้นั้น ฉันใด เมื่อขันธ์ ๕ เกิดแล้ว ก็ย่อมจะมีทุกข์ลักษณะหนึ่งลักษณะใด เช่น โสกะ ปริเทวะ ทุกข โทมนัส หรืออุปายาสนั่นเอง เกิดจาก อุปาทานขันธ์ ๕ นั้นและอุปาทานขันธ์ ๕ ...

มีทุกข์เบื้องต้น คือ ชาติ มีทุกข์ท่ามกลาง คือ ชรา มีทุกข์สุดท้าย คือ มรณะ

เพราะทุกข์มีความตายเป็นที่สุดกระทบเฉพาะ จึงมีทุกข์ที่เผาลน คือโสกะ เพราะอดกลั้นโสกะไม่ได้ จึงมีทุกข์ซึ่งเป็นเหตุพูดรำพัน คือ ปริเทวะ ต่อนั้น เพราะประจวบกับโผฏฐัพพะที่ไม่น่าปรารถนา กล่าวคือธาตุกำเริบ จึงมีทุกข์ที่เบียดเบียนกายคือทุกข์ เพราะปุถุชนผู้ถูกทุกข์เบียดเบียนอยู่ เกิดปฏิฆะขึ้นในอุปาทานขันธ์นั้น จึงมีทุกข์ที่เบียดเบียนใจ คือ โทมนัส เพราะโสกะ เป็นต้น เจริญ สำหรับผู้ที่เกิดความปราศจากยินดี มีทุกข์ที่คอยถอนหายใจเนืองๆ คือ อุปายาส สำหรับผู้ที่ถึงความพลาดหวังแห่งใจ มีทุกข์ เพราะพลาดหวัง คือความไม่ได้สิ่งที่ตนปรารถนา อุปาทานขันธ์ทั้ง ๕ ที่บุคคล เข้าไปพิจารณาโดยประการ ต่างๆ อย่างนี้ ด้วยประการนี้นั่นแล ชื่อว่าเป็นทุกข์

ข้อความต่อไปมีว่า พระผู้มีพระภาคเพื่อจะทรงแสดง ย่อทุกข์ที่พระองค์ตรัสแสดงแต่ละอย่างๆ นี้ ซึ่งใครๆ ไม่อาจกล่าวโดยไม่เหลือได้ด้วยกัปป์มิใช่น้อยนั้นแม้ทั้งหมดในอุปาทานขันธ์ ๕ หมวดใดหมวดหนึ่ง ดุจย่อรสแห่งน้ำในมหาสมุทรทั้งสิ้นแสดงในหยดน้ำหยดเดียว ฉะนั้น จึงได้ตรัสว่า สงฺขิตฺเตน ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาทุกฺขา กล่าวโดยย่อแล้ว อุปาทานขันธ์ ๕ เป็นทุกข์ ดังนี้แล

ไม่ใช่เฉพาะในชาตินี้ ในสังสารวัฏฏ์ หลายแสนโกฏิกัปป์นับประมาณไม่ได้เลยนั้น ความทุกข์ก็มีประการต่างๆ ซึ่งแม้ว่าจะมีมากเพียงใด พระผู้มีพระภาคก็ทรงย่อลงที่อุปาทานขันธ์ ๕ นั่นเอง ดุจย่อรสแห่งน้ำในมหาสมุทรทั้งสิ้น แสดงในหยดน้ำ หยดเดียว ฉะนั้น

ขอเชิญคลิกอ่านตอนต่อไป ...

แด่ผู้มีทุกข์