จิตที่สงบเป็นสมถภาวนาต้องเป็นกุศลจิต

ฉะนั้น สมถภาวนาจึงเป็นเรื่องละเอียด ที่จะต้องศึกษาให้เข้าใจถูกต้องจริงๆ วันหนึ่งๆ ในขณะที่เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้โผฎฐัพพะ และคิดนึก อกุศลจิตย่อมเกิดมากกว่ากุศลจิต กุศลจิตที่เกิดในวันหนึ่งๆ นั้นย่อมเป็นทานบ้าง ศีลบ้าง เพียงเล็กๆ น้อยๆ ในแต่ละวันแต่ละเดือน ผู้ที่เห็นโทษของอกุศลจึงอบรมจิตให้เป็นกุศลเพิ่มขึ้นด้วย ในขณะที่ไม่ใช่ทานและศีล

การอบรมจิตให้สงบจากอกุศลทั้งหลายในวันหนึ่งๆ นั้น เป็นกุศลขั้นสมถภาวนาในชีวิตประจำวัน แม้ว่าไม่สามารถจะถึงขั้นอุปจารสมาธิและอัปปนาสมาธิ ก็เป็นสิ่งที่ควรเจริญ แต่การจะระงับจิตให้สงบจากอกุศลนั้น ต้องเป็นปัญญาที่รู้ว่าจิตจะสงบในขณะที่เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้โผฎฐัพพะ และคิดนึกได้อย่างไร มิฉะนั้นกุศลจิตก็เกิดไม่ได้

จิตที่สงบจากอกุศลเป็นสมถภาวนานั้น ต้องเป็นกุศลจิตในอารมณ์ ๔๐ อารมณ์ คือ

กสิณ ๑๐

อสุภ ๑๐

อนุสสติ ๑๐

อาหาเรปฎิกูลสัญญา ๑

จตุธาตุววัฎฐาน ๑

พรหมวิหาร ๔

อรูปฌานอารมณ์ ๔