การเจริญสมถภาวนา จนจิตสงบจากอกุศลธรรม

การเจริญสมถภาวนาจนจิตสงบจากอกุศลธรรมทั้งหลายถึงขั้นอรูปฌานนั้นเป็นจิตที่มีกำลังสามารถฝึกให้เป็นประโยชน์ตามความประสงค์ได้ เช่น ระลึกชาติได้ อธิษฐานให้เกิดทิพจักขุ เห็นสิ่งต่างๆ ที่อยู่ไกลหรือมีสิ่งกำบังได้ อธิษฐานให้เกิดโสตทิพ ได้ยินเสียงต่างๆ ทั้งที่ใกล้ ที่ไกลได้ กระทำอิทธิปาฏิหาริย์ต่างๆ เช่น เดินบนน้ำ ไปในดิน เหาะไปในอากาศและเนรมิตสิ่งต่างๆ ได้ เป็นต้น

แต่การจะฝึกอบรมให้เกิดคุณวิเศษแต่ละอย่างนี้ จะต้องเป็นผู้สามารถในกสิณทุกกสิณ และฌานสมาบัติทั้ง ๘ (รูปฌาน ๔ โดยจตุกกนัยและอรูปฌาณ ๔) อย่างยอดเยี่ยมและต้องฝึกจิตโดยอาการ ๑๔ คือ

๑. กสิณานุโลมโต เข้าฌานตามลำดับกสิณ

๒. กสิณปฏิโลมโต เข้าฌานย้อนกสิณ

๓. กสิณานุโลมปฏิโลมโต เข้าฌานตามลำดับกสิณ แล้วย้อนกสิณ

๔. ฌานานุโลมโต เข้าฌานตามลำดับฌาน ตั้งแต่ปฐมฌานถึงเนวสัญญานาสัญญายตนฌาน

๕. ฌานปฏิโลมโต เข้าฌานโดยย้อนฌานตามลำดับ ตั้งแต่เนวสัญญานาสัญญายตนฌานถึงปฐมฌาน

๖. ฌานานุโลมปฏิโลมโต เข้าฌานตามลำดับฌาน แล้วย้อนฌานตามลำดับ

๗. ฌานานุกกนตกโต เข้าฌานโดยข้ามฌาน แต่ไม่ข้ามกสิณ

๘. กสิณุกกนตกโต เข้าฌานโดยข้ามกสิณ แต่ไม่ข้ามฌาน

๙. ฌานกสิณุกกนตกโต เข้าฌานโดยข้ามฌาน และข้ามกสิณ

๑๐. องคสงกนติโต เข้าฌานโดยก้าวล่วงองค์

๑๑. อารมมณสงกนติโต เข้าฌานโดยก้าวล่วงอารมณ์

๑๒. องคารมมณสงกนติโต เข้าฌานโดยก้าวล่วงทั้งองค์และทั้งอารมณ์

๑๓. องควฏฐาปนโต เข้าฌานโดยกำหนดองค์ของฌานแต่ละฌาน

๑๔. อารมมณววฏฐาปนโต เข้าฌานโดยกำหนดอารมณ์ของฌานแต่ละฌาน