เรื่องนามรูปไม่ใช่สัตว์ บุคคล ตัวตน

ถาม นามก็ดี รูปก็ดี ย่อมมีลักษณะเฉพาะของตนๆ ไม่ปะปนกัน นามรูปนั้นเองเป็น อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ไม่ยั่งยืนอะไร แต่อดคิดไม่ได้ว่า นี่ เป็นนาม นี่ เป็นรูป แล้วคิดต่อไปอีกว่า นามนี้ หรือ รูปนี้ เป็นอนิจจัง เป็นทุกขัง เป็นอนัตตา แล้วก็คิดต่อไปอีกว่า นามรูปนี้เอง ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน ที่จริงนามรูปดับไปนานแล้ว แต่ว่าอดที่จะคิดเช่นนี้ไม่ได้ จะมีหนทางแก้ไขอย่างไร

ตอบ เพราะเหตุว่า ยังรู้ไม่ทั่ว เพราะขณะนั้นไม่ทราบว่า ที่กำลังคิดเป็นแต่เพียงนามธรรมชนิดหนึ่ง ไม่ใช่เห็น ไม่ใช่ได้ยิน ต้องแยกลักษณะของนามธรรมแต่ละประเภท แต่ละลักษณะ เป็นเรื่องที่จะต้องอบรมนาน จนกระทั่งเป็นความรู้จริงๆ ถ้ายังไม่ใช่เป็นความรู้จริงๆ ก็ยังหมดความสงสัยไม่ได้ ก็ยังสงสัยอยู่อย่างนี้ ทำไมถึงจะต้องมีคิดขึ้นมา ซึ่งคิดก็เป็นแต่เพียงนามธรรมที่กำลังรู้เรื่องที่กำลังคิด และการยึดถือนามธรรมที่คิดว่าเป็นตัวตน เหนียวแน่นเหลือเกิน ถ้าไม่เริ่มอบรมเจริญปัญญา ที่จะรู้ว่าสภาพที่คิดก็เป็นแต่เพียงสภาพของนามธรรมประเภทหนึ่งเท่านั้น จะไม่สามารถที่ละการยึดถือการคิดนึกว่าเป็นตัวตนได้เลย