สำรวม

๑. การพูดเพ้อเจ้อคือพูดไม่มีสาระไม่มีประโยชน์ไม่ควรสะสมวาจาเช่นนี้ สำรวมด้วยการพูดพอประมาณพูดแต่เรื่องที่ดีมีสาระมีประโยชน์ และเห็นโทษของการพูดเพ้อเจ้อ

๒. การสำรวม ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ เรียกว่าอินทรีย์สังวร หมายถึงสติเกิดขึ้นปิดกั้นอกุศลไม่ให้เกิดขึ้น ดังข้อความในอรรถกถาว่า สังวรที่ตรัสไว้ว่าภิกษุ ย่อมรักษาจักขุนทรีย์ คือ ถึงการสำรวมในจักขุนทรีย์นี้เรียกว่า สติสังวร

พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เล่ม ๑ ภาค ๑ หน้าที่ 319

อินทรีย์สังวร

(๑๒๒) มหาบพิตร อย่างไร ภิกษุชื่อว่าเป็นผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย. มหาบพิตร ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เห็นรูปด้วยจักษุแล้ว ไม่ถือนิมิต ไม่ถืออนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมจักขุนทรีย์ ที่เมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันลามก คืออภิชฌา และโทมนัสครอบงำนั้น ชื่อว่า รักษาจักขุนทรีย์ ชื่อว่าถึงความสำรวมในจักขุนทรีย์ ภิกษุฟังเสียงด้วยโสต..ดมกลิ่นด้วยฆานะ..ลิ้มรสด้วยชิวหา ..ถูกต้องโผฏฐัพพะด้วยกาย..รู้แจ้งธรรมารมณ์ด้วยใจแล้ว ไม่ถือนิมิต ไม่ถืออนุพยัญชนะ เธอย่อมปฏิบัติเพื่อสำรวมมนินทรีย์ที่เมื่อไม่สำรวมแล้ว จะเป็นเหตุให้อกุศลธรรมอันลามก คืออภิชฌา และโทมนัสครอบงำนั้น ชื่อว่า รักษามนินทรีย์ ชื่อว่า ถึงความสำรวมในมนินทรีย์

ภิกษุประกอบด้วยอินทรีย์สังวรอันเป็นอริยะเช่นนี้ ย่อมได้เสวยสุขอันไม่ระคนด้วยกิเลสในภายใน มหาบพิตร ภิกษุชื่อว่า เป็นผู้คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย ด้วยประการดังกล่าวมานี้แล

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น