การเจริญสมถภาวนา และ วิปัสสนาภาวนา ต่างกันอย่างไร

ต่างกันที่ สมถภาวนาเป็นการเจริญกุศลด้วยปัญญาที่เห็นโทษของจิตที่ไม่สงบ ผู้ที่มีปัญญาจริงๆ จะรู้ว่าเมื่อเห็นสิ่งใด ก็ไม่สงบด้วยโลภะบ้าง โทษะบ้าง โมหะบ้างเมื่อยินเสียงก็ไม่สงบด้วยโลภะบ้าง โทษะบ้าง โมหะบ้าง ผู้จะเจริญสมถภาวนาเป็นผู้มีสติสัมปชัญญะ สามารถรู้ขณะที่เป็นอกุศลจิตว่า ต่างกับขณะที่เป็นกุศลจิต จึงมีปัญญารู้ว่าจิตจะสงบเป็นกุศลได้ เมื่อตรึกถึงอารมณ์ที่ทำให้จิตสงบขึ้น สงบขึ้นได้อย่างไร

ฉะนั้น การเจริญสมถภาวนา จึงมีจุดประสงค์ ให้จิตสงบเป็นกุศลมั่นคงขึ้น มั่นคงขึ้น จนเป็นสมาธิขั้นต่างๆ ส่วน การเจริญวิปัสสนาภาวนา นั้น เป็นการอบรมเจริญสติปัฏฐานระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่เกิดขึ้นปรากฏเพราะเหตุปัจจัย เป็นการระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมตามปกติตามความเป็นจริงจนปัญญาเจริญขึ้น คมกล้าขึ้น เมื่อรู้แจ้งอริยสัจจธรรมก็ดับกิเลสได้เป็นสมุจเฉท