จะเข้าประตูไหน ประตูที่ว่านี้หมายถึงอะไร - อุทายีสูตร

ในสังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค สมุททวรรคที่ ๓

อุทายีสูตร

[๓๐๐] มีข้อความว่า สมัยหนึ่ง ท่านพระอานนท์และท่านพระอุทายี อยู่ ณ โฆสิตารามใกล้พระนครโกสัมพี ครั้งนั้นแล เป็นเวลาเย็น ท่านพระอุทายีออกจากที่พักผ่อนแล้วเข้าไปหาท่านพระอานนท์ถึงที่อยู่ ได้ปราศรัยกับท่านพระอานนท์ครั้งผ่านการปราศรัยพอให้ระลึกถึงกันแล้ว จึงนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่งครั้นแล้ว ได้กล่าวกะท่านพระอานนท์ว่า ดูกร ท่านพระอานนท์ กายนี้ พระผู้มีพระภาคตรัสบอก เปิดเผย ประกาศแล้วโดยปริยายต่างๆ ว่าแม้เพราะเหตุนี้กายนี้เป็นอนัตตา ดังนี้ ฉันใด

แม้วิญญาณนี้ ท่านอาจจะบอก แสดง บัญญัติ แต่งตั้ง เปิดเผย จำแนก กระทำให้ตื้นว่าแม้เพราะเหตุนี้ วิญญาณก็เป็นอนัตตา ฉันนั้นหรือ

เมื่อยังไม่รู้แจ้งชัดในสภาพธรรม ก็ยังไม่หมดความสงสัยเมื่อยังสงสัยอยู่ จะรู้แจ้งอริยสัจจธรรมได้อย่างไร จะเข้าประตูไหนเพราะประตูที่ว่านี้หมายถึง ขณะที่โลกุตตรจิตจะเกิดขึ้นรู้แจ้งนิพพานก่อนที่โลกุตตรจิตจะเกิดนั้น กามาวจรจิตต้องเกิดก่อนแล้ว แต่ว่ากามาวจรจิตนั้น มีสติปัฏฐานใดใน ๔ สติปัฏฐาน เป็นอารมณ์ แต่ไม่ใช่ว่า ไม่รู้แจ้งชัดลักษณะของรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณแล้วจะไปเข้าประตู คือบรรลุอริยสัจจธรรมประจักษ์ลักษณะของนิพพานโดยนิพพานเป็นอารมณ์ได้

กว่าจะเข้าใจได้ว่ากายนี้เป็นอนัตตา แม้วิญญาณนี้ก็เป็นอนัตตาก็ต้องบอก แสดง บัญญัติ แต่งตั้ง เปิดเผย จำแนก กระทำให้ตื้น ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมในขณะนี้ที่กำลังเห็น กำลังได้ยิน กำลังได้กลิ่นกำลังลิ้มรส กำลังรู้สิ่งที่กระทบสัมผัส กำลังคิดนึกเพราะยากที่จะเข้าถึงอรรถ และประจักษ์แจ้งลักษณะของสภาพธรรมทั้งหลายที่เป็นอนัตตาได้