อกุศลมีการสะสมและให้ผล พิสูจน์ได้อย่างไร

ความเชื่อในเรื่อง อกุศลกรรมที่สะสมไว้ในภูมิหลังๆ จะติดตามมาใช้กันในภูมินี้ เป็นความเชื่อที่ถูกต้อง หรือเป็นความเชื่อที่ผิด และจะมีข้อพิสูจน์ได้อย่างไร

ถ้าไม่มีกรรมก็ไม่เกิด และเมื่อเกิดมาแล้ว ขณะไหนเป็นผลของกรรม ถ้าไม่รู้ก็มีชีวิตไปวันหนึ่งๆ โดยไม่รู้ว่า ขณะไหนเป็นผลของกรรมในอดีต และขณะไหนเป็นกรรมในปัจจุบันที่จะให้ผลในอนาคต ก่อนที่จะรู้เรื่องกรรมและผลของกรรม ก็ควรที่จะทราบว่า ขณะปฏิสนธิเป็นผลของกรรม และเมื่อปฏิสนธิแล้วก็ยังมีตาสำหรับเห็น จิตเห็นเป็นผลของกรรม มีหูเพื่อให้จิตได้ยิน จิตได้ยินเป็นผลของกรรม ถ้าเป็นผลของกรรมดี จิตก็ได้ยินเสียงที่ดี ถ้าเป็นผลของกรรมไม่ดี จิตก็ได้ยินเสียงที่ไม่ดี มีจมูก ลิ้น กาย เพื่อเป็นปัจจัยให้จิตเกิดขึ้น เป็นผลของกรรมโดยนัยเดียวกัน เมื่อเข้าใจอย่างนี้ ก็จะเห็นผลของกรรมในชีวิตประจำวัน ซึ่งไม่มีผู้ใดจะยับยั้งได้ เช่น ในขณะที่ได้ยินเสียง ได้ยินเกิดขึ้นแล้ว ถ้าเสียงไม่เกิดกระทบกับโสตปสาท จิตได้ยินก็เกิดไม่ได้ เมื่อสติปัฏฐานเกิดระลึกรู้ ก็จะรู้ความจริงว่าจิตที่ได้ยินเป็นวิบากจิต เป็นผลของกรรม ไม่ใช่กุศลจิต ไม่ใช่อกุศลจิต จิตได้ยินเกิดขึ้นเพราะเสียงเป็นปัจจัย แต่เมื่อได้ยินแล้วจิตเป็นกุศลก็ได้ เป็นอกุศลก็ได้ตามการสะสมของแต่ละบุคคล

ฉะนั้น อกุศลจิตและกุศลจิต จึงไม่ใช่วิบากจิตที่ได้ยิน ความเชื่อในกุศลกรรมและอกุศลกรรมที่สะสมไว้นั้น เมื่อได้ยินได้ฟังเหตุผลและเป็นผู้พิสูจน์ธรรม ด้วยการพิจารณาลักษณะของจิตประเภทต่างๆ คือกุศลจิต ไม่ใช่อกุศลจิต กุศลจิตและอกุศลจิต ไม่ใช่วิบากจิต ก็จะสามารถเข้าใจเรื่องกรรมและผลของกรรมได้ในชีวิตประจำวันนี่เอง