การศึกษาพระธรรม เพื่ออะไร

การศึกษาพระธรรมเพื่อความเข้าใจที่ถูกต้อง แม้พระวินัยปิฎกก็จะต้องมีพระวินัยธร ซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญในพระวินัยดุจนักกฎหมายที่สามารถพิจารณาวินิจฉัยว่า ข้อปฏิบัติแต่ละข้อ มีความละเอียดปลีกย่อยอย่างไร และพระสุตตันตปิฎกซึ่งดูเหมือนไม่ยาก เพราะส่วนใหญ่เป็นพระธรรมที่พระผู้มีพระภาค ฯ ทรงแสดง และทรงสนทนากับบุคคลต่างๆ ซึ่งเป็นเรื่องชีวิตประจำวัน เช่น โลภะ โทสะ โมหะ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ

แต่ความลึกซึ้งของพระธรรมที่ทรงแสดงกับบุคคลต่างๆ นั้นก็ยากที่จะเข้าใจได้ถ่องแท้โดยตลอดพระอภิธรรมปิฎก แม้คัมภีร์ที่ ๑ นั้น ถ้าไม่ศึกษาพื้นฐานจากคำภีร์อรรถกถารุ่นหลังๆ มาก่อน ก็จะไม่สามารถเข้าใจได้เลย เพราะหลักคำสอนของพระพุทธศาสนานั้นเป็นพระอภิธรรม เมื่อเข้าใจพระอภิธรรมแล้ว ก็เข้าใจพระไตรปิฎกได้ดีขึ้น เช่น พระธรรมที่ทรงแสดงสั้นๆ ว่า สัพเพ ธัมมา อนัตตา ธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา ผู้ที่พิจารณาจริงๆ ก็จะรู้ว่าเข้าใจมากหรือน้อยแค่ไหน ธรรมคือ อะไร ธรรมอยู่ที่ไหน และธรรมทั้งหลายนั้น ได้แก่อะไรบ้าง ผู้ที่ไม่ได้ศึกษาจริงๆ ก็เป็นพุทธศาสนิกชนที่ยังไม่เข้าใจพุทธศาสนา เมื่อรู้ตัวว่า ยังไม่เข้าใจพระพุทธศาสนา ก็ควรจะเริ่มศึกษาให้เข้าใจยิ่งขึ้น

การศึกษาธรรมนั้น ต้องเป็นผู้ละเอียดในการพิจารณาธรรมด้วย ไม่ใช่ศึกษาเพียงสองชั่วโมง หรือวันหนึ่งเดือนหนึ่งเท่านั้น พระผู้มีพระภาค ฯ ทรงแสดงพระธรรมวันหนึ่งๆ ไม่น้อยเลย คือ ตอนเช้า ถ้าเป็นเวลาเช้ามาก ก่อนเวลาบิณฑบาตร พระองค์ก็เสด็จไปสนทนาธรรมกับผู้ที่ควรแก่การฟังพระธรรม แม้ว่าจะเป็นพวกเดียรถีย์ต่างลัทธิก็ตาม และหลังจากเสด็จบิณฑบาตร ทรงกระทำภัตตกิจแล้ว ทรงพักผ่อนเพียงเล็กน้อย ก็ได้ทรงแสดงธรรมทั้งในตอนเย็นตอนค่ำเป็นประจำ หลังจากที่ได้ตรัสรู้ จนกระทั่งถึงใกล้ปรินิพพาน ไม่มีใครที่กระทำกิจพระศาสนาเทียบเท่าพระองค์ได้

ฉะนั้น พระธรรมที่ทรงแสดงเพื่ออนุเคราะห์พุทธบริษัท จึงละเอียดลึกซึ้งมากมายจริงๆ ควรที่พุทธบริษัทจะเห็นพระมหากรุณาคุณ และศึกษาพระธรรมด้วยความเคารพ นอบน้อมในพระธรรม ด้วยความไม่ประมาท