จะรู้ได้อย่างไรว่า - ใครเป็นพระอริยะ

เราทราบได้อย่างไรว่า พระพุทธเจ้าหมดกิเลสและไม่เกิดอีกแล้ว คือ ปรินิพพาน จะรู้ได้อย่างไรว่าใครเป็นพระอริยะนิพพานตามพระพุทธเจ้า

ความเห็นของแต่ละคนแตกต่างกันได้ ตามความคิด ตามความเข้าใจ ไม่ว่าจะนับถือพระพุทธศาสนา หรือศาสนาอะไรก็ตาม พุทธศาสนิกชนบางคนก็ยังคิดว่า พระพุทธเจ้าทรงหมดกิเลสแล้ว และขณะนี้ก็ยังช่วยเหลือมนุษย์อยู่ ยังไม่ปรินิพพาน ยังเป็นพระโพธิสัตว์อยู่ ซึ่งก็เป็นความเข้าใจและความเชื่อของพุทธศาสนิกชนที่คลาดเคลื่อน แตกต่างกันไปตามการพิจารณา และการเข้าใจพระธรรม แต่ขอให้ทราบความหมายของคำว่า "พุทธ" พุทธ แปลว่า ผู้ตรัสรู้สภาพธรรมตามความเป็นจริง ที่สงสัยว่า พระพุทธเจ้าทรงหมดกิเลส หรือไม่ ก็น่าจะหมดสงสัยได้ด้วยการศึกษาพระธรรม และจะรู้ว่าผู้ที่ทรงแสดงธรรมเช่นนี้ ทรงแสดงหนทางปฏิบัติเช่นนี้ยังเป็นผู้ที่มีกิเลสอยู่หรือเป็นผู้ที่หมดกิเลสแล้ว แต่ละท่านย่อมพิสูจน์ธรรมได้ด้วยตนเอง

พระผู้มีพระภาค ฯ ได้ทรงแสดงธรรม และทรงแสดงหนทางปฏิบัติที่ทำให้ปุถุชนผู้หนาแน่นด้วยกิเลส ดำเนินไปถึงความเป็นพระอริยบุคคลได้ จึงเป็นเรื่องที่ปุถุชนจะพิสูจน์ว่า พระธรรมที่ทรงแสดงนั้น จริงหรือไม่ ไม่ว่าเรื่องจิต เรื่องกุศล เรื่องกิเลสต่างๆ นั้น จริงหรือไม่ เรื่องวิบากที่เป็นผลของกรรมตั้งแต่เกิด และเป็นผลของกรรมในขณะเห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้โผฏฐัพพะ จริงหรือไม่

พระธรรมที่พระผู้มีพระภาค ฯ ทรงแสดงนั้น เป็นหนึ่งไม่เป็นสองคือ ไม่เปลี่ยนสภาพเป็นอย่างอื่น ฉะนั้น ผู้ที่ได้ศึกษาพระธรรมโดยละเอียด จึงรู้ว่าพระธรรมที่ทรงแสดงนั้น เป็นธรรมของผู้ที่รู้แจ้งอริยสัจจธรรม และดับกิเลสหมดสิ้นแล้วจริงๆ ซึ่งถ้ายังไม่ได้ศึกษา ก็ยังคงสงสัยอยู่ ถึงแม้ว่าจะได้ศึกษาบ้างแล้ว แต่ยังไม่ได้ประพฤติปฏิบัติตาม ก็ยังสงสัยในอริยสัจจธรรมอยู่นั่นเอง

เมื่อสงสัยในอริยสัจจธรรม ก็สงสัยในพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าและพระสาวกผู้ดับกิเลสหมดสิ้นแล้วว่า จะปรินิพพานได้หรือหนอ ความสงสัยนี้จะดับหมดสิ้นไปได้ ก็ด้วยการประพฤติปฏิบัติตามพระธรรมจนรู้แจ้งอริยสัจจธรรมด้วยตนเอง