ฆานวิญญานจิต

ฆานวิญญานจิต

ฆาน (จมูก) + วิญญาณ (สภาพที่รู้แจ้งอารมณ์ จิต)

สภาพที่รู้แจ้งอารมณ์ทางจมูก หมายถึง อเหตุกวิบากจิต ๒ ดวง ซึ่งเกิดที่ฆานวัตถุ (ฆานปสาท) ทำฆายนกิจ คือ รับรู้คันธารมณ์ที่กระทบทางจมูก รับรู้กลิ่นที่ดีเป็นกุศลวิบาก ๑ ดวง รับรู้กลิ่นที่ไม่ดีเป็นอกุศลวิบาก ๑ ดวง

ฆานวิญญาณจิตเกิดร่วมกับอุเบกขาเวทนาทั้ง ๒ ดวงเพราะกลิ่นเป็นอุปาทายรูปกระทบกับฆานประสาท ซึ่งเป็นอุปาทายรูปเช่นกัน เหมือนนุ่นหรือสำลี กระทบกับนุ่นหรือสำลีที่วางอยู่บนทั่ง การกระทบจึงไม่รุนแรงเหมือนทางกายเพราะโผฏฐัพพะซึ่งเป็นมหาภูตรูป๓ (ดินไฟ ลม) กระทบกับกายปสาท ซึ่งอาศัยมหาภูตรูปที่กาย เหมือนฆ้อนกระทบกับนุ่นหรือสำลีที่วางอยู่บนทั่งการกระทบจึงรุนแรงทำให้เกิดสุขเวทนาหรือทุกขเวทนา