จิตนิยาม

จิตนิยาม

จิตฺต (จิต) +นิยาม (ความกำหนด ความแน่นอน)

ความแน่นอนของจิต หมายถึง ความเป็นไปได้ของจิต ที่เกิดดับสืบต่อกันเป็นวิถีจิต และวิถีมุตตจิต เช่น เมื่อภวังคุปัจเฉทจิตที่เกิดทางปัญจทวารดับไป จิตอื่นจะเกิดต่อไม่ได้ นอกจากปัญจทวาราวัชชนจิต เมื่อปัญจทวาราวัชชนจิตดับไป ทวิปัญจวิญญาณดวงใดดวงหนึ่งจะต้องเกิดต่อ เมื่อดับไปแล้ว สัมปฏิจฉันนจิตต้องเกิดต่อเป็นไปตามลำดับวิถี คือ สันตีรณจิต โวฏฐัพพนจิต ชวนจิต ตทาลัมพณจิต เมื่อตทาลัมพณจิตขณะที่ ๒ ดับไปแล้ว จิตอื่นจะเกิดต่อไม่ได้ นอกจากภวังคจิต (นี้เป็นตทาลัมพณวาระ ถ้าวาระอื่น ก็มีการเปลี่ยนแปลงตามความเหมาะสม) วิถีจิตทางมโนทวารก็เช่นเดียวกัน

ความกำหนดว่าจิตอะไรเกิดจากจิตดวงไหนนี้ไม่มีใครบังคับบัญชาได้ ย่อมเป็นไปตามจิตตนิยามซึ่งแสดงให้เห็นถึงความเป็นอนัตตาของสภาพธรรม ซึ่งเคยยึดถือว่าเป็นเราหรือของเรา แต่แท้ที่จริงแล้วเป็นเพียงสภาพรู้ที่เป็นจิตปรมัตถ์