ชวนวาระ

ชวนวาระ

ชวน (การแล่นไปโดยเร็ว) + วาร (คราว รอบ โอกาส)

คราวหรือโอกาสของชวนจิต หมายถึง วิถีจิตที่อารมณ์สิ้นสุดที่ตรงชวนวิถี

ถ้าเป็นทางปัญจทวาร เมื่อโคจรรูป ๗ รูป รูปใดรูปหนึ่งกระทบกับปสาทรูปตามทวารนั้นๆ ภวังคจิตในขณะนั้นชื่อว่า อตีตภวังค์ แต่เพราะมีความบกพร่องของปัจจัยบางอย่าง จึงทำให้ภวังค์ล่วงเลยไปอีก ๑ - ๒ ขณะ เป็นภวังคจลนะ ตัดกระแสภวังค์ เป็นภวังคุปัจเฉทะ และเป็นวิถีจิตต่อไป จนสิ้นสุดลงที่ชวนวิถี

อารมณ์ที่สิ้นสุดลงที่ชวนวิถีนี้ เรียกว่า มหันตารมณ์ คือ เป็นอารมณ์ที่มีวิถีจิตเกิดมากถึง ๖ วิถี ได้แก่

อาวัชชนวิถี ๑ ขณะ

ปัญจวิญญาณวิถี ๑ ขณะ

สัมปฏิจฉันนวิถี ๑ ขณะ

สันตีรณวิถี ๑ ขณะ

โวฏฐัพพนวิถี ๑ ขณะ

ชวนวิถี ๗ ขณะ

รวมเป็นขณะจิตทั้งหมด ๑๒ ขณะ

และมีวิถีมุตตจิต คือภวังคจิต ๕ ขณะ เพราะสภาวะรูปมีอายุเท่ากับ ๑๗ ขณะของจิต จึงเป็นไปตามวิถี ดังนี้

๑. อตีตภวังค์

๒. อตีตภวังค์

๓. อตีตภวังค์

๔. ภวังคจลนะ

๕. ภวังคุปัจเฉทะ

๖. ปัญจทวาราวัชชนจิต

๗. ทวิปัญจวิญญาณ

๘. สัมปฏิจฉันนจิต

๙. สันตีรณจิต

๑๐. โวฏฐัพพนจิต

๑๑ - ๑๗. ชวนจิต ๗ ขณะ

ส่วนทางมโนทวาร วิถีสิ้นสุดลงที่ชวนจิต เรียกว่า อวิภูตารมณ์ คือ เป็นอารมณ์ที่ไม่ชัดเจนเท่าตทาลัมพณวิถี มีวิถีจิตเพียง ๒ วิถี คือ อาวัชชนวิถี และชวนวิถี คิดเป็นขณะจิตได้ ๘ ขณะ คือ มโนทวารวัชชนจิต ๑ ขณะ และชวนจิต ๗ ขณะ