เวลา เป็นบัญญัติหรือปรมัตถ์?

กาลหรือเวลาเป็นสิ่งหรือเรื่องที่จิตคิด ไม่มีอยู่โดยสภาวจึงไม่ใช่ปรมัตถ์ถ้าไม่มีจิตเวลาก็ไม่มี เมื่อมีจิตเจตสิกรูปเกิดดับสืบต่อกันจึงมีการบัญญัติเวลาขึ้นว่า เป็นวินาที นาที ชั่วโมง วัน เดือน ปี สิบปี ร้อย พัน หมื่น แสน ล้านปี

[เล่มที่ 17] พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม ๑ ภาค ๑ หน้าที่ 133

กาลย่อมกินสรรพสัตว์กับทั้งตัวมันเอง แต่ว่าสัตว์ใดเล่าที่กินกาล ได้เผา ไหม้ตัณหาที่เผาไหม้สัตว์ไปด้วยได้ บทว่า โย จ กาลฆโส ภูโต นั่น เป็นชื่อเรียกพระขีณาสพ ก็พระขีณาสพ นั้น เรียกว่า ผู้กินกาล เพราะท่านกินปฏิสนธิกาลในภพต่อไปจนหมดสิ้น แล้วดำรงอยู่

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น