ลักษณะของกิริยาจิต

ข้อความในอัฏฐสาลินี แสดงลักษณะของกิริยาจิตว่า เป็นเพียงการกระทำและแสดงลักษณะของกิริยาจิตที่ต่างกันโดยกิจว่า

ก็ในบรรดากิริยาจิตทุกดวงทีเดียว กิริยาจิตดวงใดไม่ถึงความเป็นชวนะ กิริยาจิตดวงนั้น ย่อมไม่มีผลเหมือนดอกไม้ลม (วาตปุปฺผํ ซึ่งมูลฎีกาแก้ว่า โมฆปุบฺผํ หมายถึงดอกไม้ที่ไร้ผล) เพราะดอกไม้บางดอก เมื่อร่วงหล่นไปแล้วก็ไม่มีผลฉันใด กิริยาจิตก็ฉันนั้น

กิริยาจิตซึ่งไม่ถึงความเป็นชวนะ คือ ไม่เป็นชวนวิถีจิตนั้น มี ๒ ดวง คือปัญจทวาราวัชชนจิต ๑ ดวง และ มโนทวาราวัชชนจิต ๑ ดวง

ปัญจทวาราวัชชนจิตทำกิจเดียว คือ ทำอาวัชชนกิจทางปัญจทวาร มโนทวาราวัชชนจิตทำ ๒ กิจ คือ ทำอาวัชชนกิจทางมโนทวาร และทำโวฏฐัพพนกิจทางปัญจทวาร

ส่วนกิริยาจิตอื่นๆ ซึ่งถึงความเป็นชวนะนั้นเป็นจิตของพระอรหันต์ ซึ่งข้อความในอัฏฐสาลินีอุปมาว่า กิริยาจิตดวงใดถึงความเป็นชวนะ (คือ กิริยาชวนวิถีจิตของพระอรหันต์) กิริยาจิตดวงนั้นก็ไม่มีผล เหมือนดอกของต้นไม้ที่รากขาดเสียแล้วจึงเป็นแต่เพียงการกระทำเท่านั้น เพราะเป็นไปด้วยอำนาจให้สำเร็จกิจนั้นๆ

ดาวน์โหลดหนังสือ -->

ปรมัตถธรรมสังเขป