โทจตุกเจตสิก

โทจตุกเจตสิก

โท (โทสเจติก) + จตุกฺก (หมวด ๔) + เจตสิก (สภาพที่เกิดกับจิต)

เจตสิกที่เป็นหมวด ๔ ของโทสะ หมายถึง อกุศลเจตสิก ๔ ดวง คือ

โทสเจตสิก

อิสสาเจตสิก

มัจฉริยเจตสิก

กุกกุจจเจตสิก

ซึ่งเกิดได้กับโทสมูลจิต ๒ ดวงเท่านั้น

โทสเจตสิก ต้องเกิดกับร่วมโทสมูลจิตทั้ง ๒ ดวงแน่นอน แต่อิสสา มัจฉริยะ และกุกกุจจเจตสิก บางครั้งเกิดร่วมกับโทสมูลจิต บางครั้งก็ไม่เกิด แต่ถ้าเกิดก็เกิดไม่พร้อมกัน เพราะอารมณ์คนละอย่า คือ อิสสา มีสมบัติของผู้อื่นเป็นอารมณ์ มัจริยะ มีสมบัติของตนเป็นอารมณ์ กุกกุจจะ มีสุจริตกรรมที่ยังไม่ได้กระทำ หรือทุจริตกรรมที่ตนได้กระทำไปแล้วเป็นอารมณ์

โทสเจตสิก เป็นสภาพที่ประทุษร้าย ผลักไส ไม่พอใจในอารมณ์

อิสสาเจตสิก เป็นสภาพที่ริษยา ไม่ยินดีในสมบัติ หรือคุณความดีของผู้อื่น

มัจฉริยเจตสิก เป็นสภาพที่หวงแหนสมบัติหรือคุณความดีของตน

กุกกุจจเจตสิก เป็นสภาพที่เดือดร้อน รำคาญใจในสุจริตกรรม ที่ยังไม่ได้กระทำ หรือทุจริตกรรมที่ได้ทำไปแล้ว