นิโรธสมาบัติ
นิโรธสมาบัติ
นิโรธ (ความดับ) + สมาปตฺติ (การถึงทั่วพร้อม, การเข้าถึง)
การเข้าถึงความดับ หมายถึง ขณะที่จิต เจตสิก และจิตตชรูป ของพระอนาคามี หรือพระอรหันต์ ผู้ได้สมาบัติ ๘ ดับไปแล้ว ไม่เกิดขึ้นตลอดเวลาที่ได้อธิษฐานไว้ไม่เกิน ๗ วัน
การเข้านิโรธสมาบัติเป็นทิฏฐธรรมสุขวิหารของพระอนาคามีหรือพระอรหันต์ ผู้ระอาต่อความเป็นไปของสังขารทั้งหลาย จึงปรารถนาที่จะเข้าถึงนิโรธ คือความดับเหมือนกันกับพระนิพพานชั่วระยะเวลาหนึ่ง ผู้ที่สามารถเข้านิโรธสมาบัติได้ จะต้องเป็นพระอนาคามี หรือพระอรหันต์ผู้ที่ได้สมาบัติ ๘ เท่านั้น เพราะเป็นผู้ที่ถึงพร้อมบริบูรณ์ด้วยสมาธิ และการเข้านิโรธสมาบัติจะต้องมีสมถพละ และวิปัสสนาพละ คือ สมาธิและวิปัสสนาที่มีกำลัง ส่วนพระโสดาบัน และพระสกทาคามี แม้ได้สมาบัติ ๘ ก็ไม่สามารถเข้านิโรธสมาบัติได้ เพราะเป็นผู้ถึงพร้อมบริบูรณ์ด้วยศีลเท่านั้น ไม่ถึงพร้อมด้วยสมาธิ
ขณะที่พระอนาคามี หรือพระอรหันต์อยู่ในระหว่างนิโรธสมาบัติ ไม่มีจิต เจตสิกเกิดขึ้น จึงไม่มีอารมณ์ใดๆ ไม่เป็นทั้งโลกียธรรม และโลกุตตรธรรม (รูปกายของพระอนาคามี หรือพระอรหันต์ในขณะนั้นเป็นโลกียธรรม เกิดจากสมุฏฐาน ๓ คือ กรรม อุตุ และอาหาร)
