นิวรณธรรม

นิวรณธรรม

นิวรณ (เครื่องกั้น) + ธมฺม (ธรรม)

ธรรมเป็นเครื่องกั้นจิตไม่ให้บรรลุความดี หมายถึง อกุศลธรรม ๕ ประการ ที่เป็นเครื่องกางกั้นไม่ให้กุศลจิตเกิดขึ้น ได้แก่

๑. กามฉันทะ ความพอใจกำหนดในกาม

๒. พยาปาทะ ความโกรธขุ่นเคือง

๓. ถีนมิทธะ ความง่วงเหงาหาวนอน

๔. อุทธัจจกุกกุจจะ ความฟุ้งซ่านรำคาญใจ

๕. วิจิกิจฉา ความสงสัยลังเลใจ

ขณะที่อกุศลที่เป็นนิวรณ์เหล่านี้เกิดขึ้น กุศลจิตย่อมเกิดขึ้นไม่ได้ จนกว่าจะอบรมจิตให้สงบเป็นฌานอยู่ แต่ถ้ามีความเข้าใจมั่นคงว่า นิวรณ์ก็เป็นสภาพธรรมที่มีจริง สติปัฏฐานสามารถเกิดขึ้น ระลึกรู้ลักษณะของนิวรณ์อย่างใดก็ได้ตามเหตุปัจจัย อกุศลนิวรณ์จึงเป็นอารมณ์ที่ทำให้เกิดปัญญารู้ความจริง และละคลายความยึดถือว่าอกุศลเป็นเราได้