ไม่รู้แม้กระทั่งว่าเวลาตื่นก็เป็นเรา

สนทนาพื้นฐานพระอภิธรรม
ที่มูลนิธิฯ วันอาทิตย์ที่ ๑๑ พ.ย. ๒๕๕๐

สุกัญญา เมื่อวานนี้ ท่านอาจารย์ถามว่า ตื่นขึ้นมาตอนเช้ามีเราไหม เมื่อเช้านี้ตื่นขึ้นมาก็ไม่ใช่เราเลยล่ะค่ะ คือไม่ได้รู้แม้กระทั่งว่ามีความเป็นตัวตน ปรากฏในชีวิตประจำวัน ก็เลยอยากจะกราบเรียนถามท่านอาจารย์ถึงว่า แม้ฉันทราคะ คือ ความพึงพอใจในชีวิตประจำวันหรือความที่ เรามี เราเป็น ซึ่งในชีวิตประจำวัน ยอมรับว่าบางขณะรู้ว่ามี เพราะเนื่องจากมีกำลังมากจนปรากฎให้เห็นในลักษณะของความรู้สึก มีความพึงพอใจอย่างมากหรือเป็นอาการที่เกิดขึ้นอย่างชัดเจน ที่เป็นสัจธรรมที่มีจริงปรากฏขึ้น แต่โดยปกติทั่วไปจะเป็นความนึกคิดของเรื่องราวต่างๆ ในชีวิตประจำวัน โดยสัญญาของความไม่รู้ตัวเป็นส่วนใหญ่

อาจารย์ แล้วใครตื่น

สุกัญญา เราตื่นค่ะ

อาจารย์ ก็มีเราแล้วไงคะ จะว่าไม่มีได้ยังไง

สุกัญญา แต่ว่าไม่รู้ค่ะ...

อาจารย์ แน่นอนค่ะ ไม่รู้อะไรทั้งหมดเลย แม้แต่สิ่งที่กำลังปรากฏในขณะนี้ ก็ไม่รู้ตามความเป็นจริง แม้มีก็ไม่รู้ นี่แสดงให้เห็นว่า ถ้าไม่มีการตรัสรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระมหากรุณาที่ทรงแสดงพระธรรม โลกมืดด้วยความไม่รู้ความจริงของสัจธรรม ตื่นก็ไม่รู้ว่าเป็นเราหรือเปล่า หรือว่าเป็นธรรมะ หาเราไม่เจอ หาธรรมไม่เจอหาอะไรไม่เจอ แต่ตื่นแล้วนั่นอะไรล่ะคะ ก็เป็นธรรมะที่มีจริง เป็นสัจธรรม ให้เข้าใจว่า ขณะนี้กำลังฟังธรรมเรื่องธรรมะ เพื่อรู้จักธรรมที่มีจริงๆ ในขณะนี้ที่กำลังปรากฏ นั่นจึงจะเป็นการศึกษาธรรมะจริงๆ มิฉะนั้น มีแต่ชื่อ แต่ไม่รู้ว่าขณะนี้เป็นธรรมะ

เพราะฉะนั้น การที่จะเข้าใจธรรมว่าเป็นธรรมะ ไม่ง่าย เพราะเคยไม่รู้มานาน แม้แต่เวลาที่ได้ยินได้ฟัง คำว่า ธรรม คำเดียว ก็ไม่สามารถที่จะรู้ว่า อะไรเป็นธรรมะ ขณะนี้เป็นธรรมะหรือเปล่า แต่ธรรมะขณะนี้เป็นธรรมะอะไรก็ไม่รู้ทั้งนั้นเลย..เป็นเราบ้าง เป็นของเราบ้างเป็นเรื่องราวต่างๆ บ้าง เพราะฉะนั้น ต้องเป็นผู้ที่มีความอดทน ขันติบารมีในการที่จะฟังจนกว่าจะเข้าใจถูกต้องในลักษณะที่เป็นจริงของสัญญาที่กำลังปรากฏ ไม่หลงเข้าใจผิด ไม่หลงไม่รู้ ไม่หลงไปในเรื่องราวต่างๆ ที่เกิดจากสิ่งที่ปรากฏทางตา