รู้ด้วยสติ หรือ รู้ด้วยวิญญาณ

สนทนาพื้นฐานพระอภิธรรม
ที่มูลนิธิฯวันอาทิตย์ที่ ๑๑ พ.ย. ๒๕๕๐

สุกัญญา ธรรมะนี้ถ้าปรากฏเพียงเล็กน้อย จากการฟังธรรม ปัญญาขั้นการฟัง พิจารณาสัจธรรมที่ปรากฏในชีวิตประจำวัน อย่างสัญญาแข็งเมื่อก่อนนี้ ไม่ได้พิจารณาเลย ไม่ได้รู้เลยว่าสัญญาแข็งนี้ มีในชีวิตประจำวัน ก็เหมือนกับว่า ไม่ได้เห็นเลย ว่าแข็งนี้มีจริงๆ แม้ว่าแข็งนี้มีจริง แต่เมื่อศึกษาธรรมะ ก็เริ่มรู้จักลักษณะแข็งปรากฏจริงๆ ในชีวิตประจำวัน แต่ไม่ได้มีลักษณะเพียงเล็กน้อย เช่นเดียวกันกับความคิดนึก ซึ่งการคิดนึกนี้ สิ่งที่มีจริงก็คือ สัญญาคิด แต่สัญญาคิดนึกนี้จะเป็นคิดนึกเรื่องราว ซึ่งยืดยาวมากมายกว่าจะรู้ ว่าคิดนึกก็ชั่วระยะเวลายาวนาน จากการฟังๆ บ่อยๆ ทำให้มีความรู้ได้ว่าสัญญาคิดนึกนี้ คือรู้สึกตัวว่า คิดนี้ ซึ่งเดิมไม่เคยรู้ตัวเลยว่า อันนี้น่ะ คิดแล้วนะ ก็เริ่มรู้แล้วว่า อันนี้เป็นลักษณะสัญญาคิดแล้ว อยากจะกราบเรียนถามท่านอาจารย์ว่าจริงๆ แล้ว ลักษณะของปรมัตธรรมหรือสัจธรรม ที่จะเข้าใจได้ในชีวิตประจำวันนี้ ในขั้นการพิจารณาเป็นอย่างไรคะ ท่านอาจารย์คะ

อาจารย์ คุณสุกัญญาจะพิจารณา หรือจะเข้าใจลักษณะของ สัจธรรม

สุกัญญา คือจริงๆ แล้ว เวลาฟังธรรม ก็มีความเข้าใจจากการฟัง เมื่อมีการเข้าใจขั้นการฟัง มันก็เป็นเหมือนกับถ้าจะพูดโดยไม่มีลักษณะของสัตว์ บุคคล ตัวตน ก็เป็นลักษณะของว่า ขณะที่เราไม่ฟังมันก็มีสัญญาเหล่านั้นเกิดขึ้นจริงๆ ในชีวิตประจำวัน ก็มีลักษณะความคิดนึก ตรึกถึงสิ่งที่เราเคยฟังมา อันนี้ก็เป็นตามธรรมชาติของสิ่งที่เกิดขึ้น

อาจารย์ และขณะนี้มีสัจธรรมใดปรากฏกับสติบ้าง ก็มีเสียงปรากฏกับสติ หรือปรากฏกับโสตวิญญาณ

สุกัญญา ปรากฏกับโสตวิญญาณ

อาจารย์ เพราะฉะนั้น ก็จะต้องฟังจนกระทั่งเข้าใจ จนกว่าสติสัมปชัญญะจะเกิด แล้วจะเข้าใจความหมายของ สติสัมปชัญญะว่ารู้ลักษณะนั้น แต่ไม่ใช่อย่างโสตวิญญาณได้ยินมาทั้งวัน แต่ก็ไม่ใช่สิ่งอื่น ซึ่งต่างไปจากเสียงและสัญญาที่กำลังได้ยิน แต่มีความเข้าใจการเกิดขึ้นของสติสัมปชัญญะที่กำลังรู้ลักษณะนั้น เพียงแค่เริ่มรู้ลักษณะก็รู้ว่าต่างกับขณะที่สติสัมปชัญญะไม่เกิด