ทรงจำแนกธรรมที่รู้ได้ยาก

ในอัฏฐสาลินี จิตตุปปาทกัณฑ์ มีข้อความว่า

ก็แลพระผู้มีพระภาคเมื่อทรงจำแนกธรรมเป็นแผนกๆ แล้ว ทรงยกบัญญัติขึ้นตรัส ทรงทำสิ่งที่ทำได้ยาก น้ำหรือน้ำมันหลายชนิดที่ใส่ลงไปกวนในภาชนะเดียวกันตลอดวัน เมื่อมองดู ดมกลิ่น หรือลิ้มรส ก็อาจรู้ได้ว่าต่างกันเพราะสี กลิ่นและรสต่างกัน แม้จะเป็นได้ถึงอย่างนั้น การเช่นนั้นท่านก็พูดว่าทำได้ยาก แต่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเมื่อทรงจำแนกธรรม คือจิตและเจตสิกในอารมณ์เดียวกัน คือรูปารมณ์เดียวกันเหล่านี้ออกเป็นแผนกๆ แล้วยกบัญญัติขึ้นตรัส ชื่อว่า ทรงทำสิ่งที่ทำได้ยากยิ่งนัก

นามธรรมเป็นสภาพที่ละเอียดยิ่งกว่ารูปที่ละเอียด แต่แม้กระนั้น พระผู้มีพระภาคก็ทรงจำแนกลักษณะของนามธรรมแต่ละชนิดไว้ ...

โดยลักษณะที่ปรากฏ โดยกิจ (รโส) โดยอาการที่ปรากฏ (ปัจจุปัฏฐาโน) และโดยเหตุใกล้ (ปทัฏฐาโน) ให้เกิดนามธรรมประเภทนั้นๆ

ดาวน์โหลดหนังสือ --> ปรมัตถธรรมสังเขป