ผลสมาบัติ

ผลสมาบัติ

ผล (ผลจิต) + สมาปตฺติ (การถึงทั่วพร้อม การเข้าถึง)

การเข้าถึงผลจิต หมายถึง ขณะที่ผลจิตของพระอริยบุคคล เกิดขึ้นสืบต่อกันทางมโนทวารโดยไม่มีภวังคจิตเกิดคั่น ตลอดเวลาที่ได้อธิฏฐานไว้ การเข้าผลสมาบัติเป็นทิฏธรรมสุขวิหาร คือเครื่องอยู่เป็นสุขของพระอริยเจ้าผู้ที่ได้ฌาน ฉะนั้นพระอริยเจ้าผู้ที่ได้ฌานสามารถเข้าฌานสมาบัติก็ได้ หรือเข้าผลสมาบัติก็ได้ตามอัธยาศัย ส่วนปุถุชนผู้ได้ฌานสามารถเข้ากุศลฌานสมาบัติเท่านั้น

ความต่างกันของฌานสมาบัติและผลสมาบัติ คือ ฌานสมาบัติ เป็นโลกียฌานจิต เป็นกุศลชาติ หรือกิริยาชาติก็ได้ มีอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่งในกรรมฐานที่ถึงอัปปนา เช่นมีลมหายใจ มีกสิณต่างๆ หรือมีอสุภะเป็นอารมณ์ เป็นต้นส่วน ผลสมาบัติ เป็นโลกุตรฌานจิต เป็นวิบากชาติ มีพระนิพพานเป็นอารมณ์อย่างเดียว