เมื่อยังไม่ใช่พระโสดาบัน

สนทนาพื้นฐานพระอภิธรรม
ที่มูลนิธิฯวันอาทิตย์ที่ ๑๑ พ.ย. ๒๕๕๐

สุกัญญา กราบท่านอาจารย์นะคะ คือจริงๆ แล้ว เคยกราบเรียนถามท่านอาจารย์บ่อยมาก ถึงความเห็นผิด กับความเห็นถูก เมื่อก่อนไม่ได้ศึกษาธรรมะ ก็มีความรู้สึกว่า ถ้าเราได้ศึกษาธรรมะ จะต้องมีความเห็นถูก พอมาฟังท่านอาจารย์บรรยายนี่ ก็มีความรู้สึกว่า ถ้าเรายังไม่ได้เป็นพระโสดาบัน ความเห็นผิด จะมีตลอดเลย

อาจารย์ ทำไมตลอดล่ะคะ เวลาที่กุศลจิตเกิด จะมีความเห็นผิดหรือเปล่า เกิดร่วมกันได้ไหม ธรรมต้องเป็นเรื่องละเอียดค่ะ เพราะว่าขณะนี้ สิ่งที่เหมือนกับว่า ไม่มีอะไร เป็นคนนั้นคนนี้ ความจริงเป็นจิตประเภทต่างๆ มีทั้งจิตที่เป็นกุศล เป็นอกุศล มีทั้งจิตที่เป็นวิบาก เป็นผลของกุศลกรรม อกุศลกรรม มีทั้ง กิริยาจิต ไม่รู้เลย เหมือนไม่มีอะไร ความจริงทั้งวันจะพ้นจากจิตประเภทต่างๆ ไม่ได้เลย เพราะฉะนั้น ไม่ใช่ว่าอยู่ดีๆ ฟังใครบอกว่า ไม่ใช่ตัวตน แล้วเราพลอยตามไปด้วย ว่าไม่ใช่ตัวตน ไม่มีตัวตน แต่ต้องเป็นการเข้าใจถูก จากการได้ยินได้ฟังแล้วก็เป็นการพิจารณาไตร่ตรอง จนกระทั่งเป็นความเข้าใจจริงๆ นั่นจึงจะเป็นที่พึ่งได้

สุกัญญา แต่ความเป็นตัวตนมีอยู่ทุกวัน

อาจารย์ ไม่ใช่พระโสดาบันใช่ไหมคะ ก็ไม่ต้องพูดเรื่องนี้เลย ใครล่ะ ไม่มีสักกายทิฏฐิ

สุกัญญา เพราะฉะนั้น ความมั่นคง

อาจารย์ เข้าใจธรรมะจากที่ไม่เคยฟัง แล้วเข้าใจจากการฟัง มีความมั่นคงขึ้นว่า ธรรมะเป็นจริงอย่างนี้ ไม่เป็นอย่างอื่น เป็นสัจญาณ ไม่เปลี่ยนแปลง ไม่ไปไหน อยู่ตรงนั้นแหละ ไม่ต้องไปหาธรรมะที่ไหนเลยค่ะ จะเที่ยวไปหาธรรม ข้างนอก ดีไหมนี่ ข้างในนี้คงไม่มีธรรมะอยู่ตรงไหน ไปที่อื่นดีไหม ตรงนั้นไม่มีธรรม นั่นคือไม่เข้าใจธรรมะ ถ้าเข้าใจธรรม ฟังแล้วเข้าใจคือว่าทุกอย่าง ทุกขณะเป็นธรรม ลืมไม่ได้เลย แต่ความเข้าใจว่าเป็นธรรม ยังน้อยมาก ยังไม่พอ

สุกัญญา แต่ว่าฟังธรรม นี่ มันก็มีธรรมหลอกลวงด้วย ที่กลัวที่สุด คือ ธรรมะหลอกลวงนี่แหละค่ะ จริงๆ ไม่รู้จักด้วยว่า ธรรมหลอกลวงนี้เป็นอย่างไร แต่ก็กลัวค่ะ ก็เลยหวั่นไหวตลอดเลยว่า จริงแล้ว แม้มีความเข้าใจธรรมเพียงเล็กน้อย ก็มีความรู้สึกว่า ถ้าจะก้าวไปแต่ละก้าว อาจจะมีความหลงผิดได้ตลอดเวลา

อาจารย์ คุณสุกัญญาคะ แล้วจะไม่ถูกหลอกเมื่อไรล่ะคะ

สุกัญญา ก็ต้องเป็นพระโสดาบัน

อาจารย์ เอาอีกแล้ว ต้องถึงพระโสดาบันเลยหรือ แล้วความเข้าใจ ปัญญาขั้นต้นๆ ก่อนเป็นพระโสดาบัน น่ะไปไหนไม่มีเลยหรือยังไง แล้วจะเอาปัญญาไหนมาเป็นพระโสดาบัน

สุกัญญา เวลานี้ก็มีความเข้าใจในพระธรรมเพิ่มขึ้น แต่มีความรู้สึกว่ามีทุกข์อยู่

อาจารย์ ใครไม่มีทุกข์

สุกัญญา ก็พระโสดาบัน อีกล่ะค่ะ

อาจารย์ พระโสดาบัน เจ็บไหมคะ ร้องไห้ไหม

สุกัญญา เจ็บค่ะ

อาจารย์ แล้วอะไรที่เป็นทุกข์ ที่คุณสุกัญญาว่า นะค่ะ ว่าเป็น พระโสดาบันแล้ว จะไม่ทีทุกข์

สุกัญญา อย่างน้อยก็เข้าใจ ถึงความเห็นถูก

อาจารย์ ก็คือ เข้าใจว่า เรื่องเข้าใจเอง คงต้องทิ้งไปให้หมดเลย ฟังแล้วค่อยๆ พิจารณา ค่อยๆ เข้าใจถูก รู้ว่าที่เป็นพระโสดาบัน นั้นคือ ปัญญาค่ะ ไม่ใช่อย่างอื่นไม่ใช่รูปร่างหน้าตา ไม่ใช่กิริยามารยาท แต่เป็นปัญญาที่สามารถจะเห็นถูก เข้าใจถูกในสิ่งที่กำลังปรากฏ มีจริงๆ ในขณะนี้ จนกระทั่งสามารถแทงตลอด ความจริงประจักษ์แจ้ง อริยสัจธรรม ดังที่เคยสะสมความไม่รู้และความเข้าใจผิด ที่เคยยึดถือสัจธรรมว่าเป็นตัวตนได้นั่นคือพระโสดาบัน แต่ต้องเป็นปัญญาที่ค่อยๆ แจ้งขึ้น