ภวังคุปัจเฉทะ

ภวังคุปัจเฉทะ

ภวงฺค (ภวังค์) + อุปจฺเฉท (เข้าไปตัด)

ภวังค์ที่ตัดกระแส หมายถึง ภวังคจิตดวงสุดท้ายก่อนที่วิถีจิตจะเกิดขึ้น เมื่อภวังคจลนะดับไป จึงเป็นอนันตรปัจจัยให้ภวังคุปัจเฉทะเกิดขึ้น เมื่อภวังคุปัจเฉทะดับไปก็เป็นอนันตรปัจจัยให้วิถีจิตดวงแรกเกิดขึ้น ถ้าภวังค์คุปัจเฉทะไม่เกิดก็จะยังคงเป็นภวังค์ต่อไป วิถีจิตก็เกิดไม่ได้ ภวังค์ดวงสุดท้ายนี้จึงเหมือนกับเข้าไปตัดกระแสของภวังค์ให้สิ้นสุดลง

ปกติเมื่อไม่มีอารมณ์ใดกระทบกับปสาทรูป ภวังคจิตจะเกิดสืบต่อกันไปเป็นกระแสภวังค์ แต่เมื่อมีอารมณ์กระทบ จะมีวิถีจิตเกิดขึ้นรู้อารมณ์นั้นทันทีไม่ได้ อุปมาเหมือนผู้ที่กำลังวิ่งมาด้วยความเร็ว แม้ปรารถนาจะหยุดก็หยุดทันทีไม่ได้จะต้องก้าวเลยไป ๒ – ๓ ก้าว มิฉะนั้นจะทำให้ล้ม เมื่ออารมณ์กระทบกับปสาทรูป จึงมีอตีตภวังค์ ภวังคจลนะ และภวังค์คุปัจเฉทะ เกิดขึ้นตามลำดับก่อนที่วิถีจิตจะเกิดขึ้น