ยถาภูตญาณทัสสนะ

ยถาภูตญาณทัสสนะ

ยถาภูต (ตามความเป็นจริง) + ญาณ (ความรู้) + ทสฺสน (การเห็น)

ความรู้ความเห็นตามความเป็นจริง หมายถึง วิปัสสนาญาณที่ ๒ คือ ปัจจยปริคคหญาณ เป็นการประจักษ์แจ้งนามรูป พร้อมทั้งเหตุปัจจัยที่ทำให้นามรูปเหล่านั้นเกิดขึ้นตามความเป็นจริง หรืออีกนัยหนึ่งหมายถึง ทิพยจักขุญาน เป็นปัญญาที่เกิดกับอภิญญาจิต ซึ่งเกิดจากการอบรมสมภภาวนาจนจิตสงบถึงปัญจมฌาน (รูปฌานที่ ๕) สามารถเห็นรูปแม้อยู่ในที่ไกล ในที่มืด หรือในที่ปกปิดไว้ได้