เจตนาเจตสิกเป็นอภิสังขาร

ความหมายของสังขารธรรมกว้างกว่าสังขารขันธ์ เพราะจิต เจตสิกรูป เป็นสังขารธรรม แต่เฉพาะเจตสิก ๕๐ ดวงเท่านั้นที่เป็นสังขารขันธ์ และในเจตสิก ๕๐ ดวงซึ่งเป็นสังขารขันธ์นั้นเฉพาะเจตนาเจตสิกดวงเดียวเท่านั้น ที่เป็นอภิสังขาร ในปฎิจจสมุปปาท อวิชชาเป็นปัจจัยแก่สังขาร สังขารเป็นปัจจัยแก่วิญญาณ ฯลฯ

สังขารในปฎิจจสมุปปาท หมายถึง เจตนาเจตสิก ซึ่งเป็นอภิสังขาร เป็นสภาพที่ปรุงแต่งอย่างยิ่ง คือ เป็นกุศลกรรมหรืออกุศลกรรม ซึ่งจะทำให้เกิดผลคือวิบากจิตและเจตสิก แม้ว่าเจตสิกอื่นๆ ก็ปรุงแต่งให้จิตเกิดขึ้นเช่น ผัสสเจตสิก

ถ้าไม่มีผัสสเจตสิกซึ่งเป็นสภาพธรรมที่กระทบอารมณ์จิตเห็นก็มีไม่ได้ จิตได้ยิน จิตได้กลิ่น จิตลิ้มรส จิตรู้สิ่งกระทบสัมผัส จิตคิดนึกต่างๆ ก็มีไม่ได้ แต่ผัสสเจตสิกก็ไม่ใช่อภิสังขาร เพราะเพียงกระทบอารมณ์แล้วก็ดับหมดสิ้นไป

ฉะนั้น ในสังขารขันธ์ ๕๐ ดวงนั้น เฉพาะเจตนาเจตสิกดวงเดียวเท่านั้นที่เป็นอภิสังขาร คือ เป็นสภาพที่ปรุงแต่งอย่างยิ่ง โดยเป็นกุศลกรรมหรืออกุศลกรรม เป็นกัมมปัจจัยที่ทำให้ผล คือ วิบากจิตเกิดขึ้น

ดาวน์โหลดหนังสือ --> ปรมัตถธรรมสังเขป