วิปปยุตตปัจจัย

วิ (ไม่) + ป (ทั่ว) + ยุตฺต (ประกอบ) + ปจฺจย (อาศัยเป็นไป)

สภาพธรรมที่อาศัยกันเป็นไปโดยความไม่ประกอบกัน หมายถึง นามธรรมที่อาศัยรูปธรรมเป็นปัจจัย เช่น โสตวิญญาณอาศัยโสตปสาทรูปเป็นที่เกิด โสตปสาทรูปจึงเป็นวิปปยุตตปัยจัยแก่โสตวิญญาณ หรือรูปธรรมที่อาศัยนามธรรมเป็นปัจจัย เช่น จิตตชรูป หรือนามธรรมและรูปธรรมต่างก็เป็นวิปปยุตตปัจจัย ซึ่งกันและกันใน ปฏิสนธิกาล คือ ปฏิสนธิจิตในภูมิที่มีขันธ์ ๕ เป็นวิปปยุตตปัจจัยแก่กันกับปฏิสนธิหทยวัตถุ เป็นต้น