สันตติรูป

สันตติรูป

สนฺตติ (สืบต่อ) +รูป (รูป)

รูปที่สืบต่อ หมายถึง อสภาวรูปที่เป็นอาการ หรือเป็นอายุของสภาวรูป ซึ่งสภาวรูปทุกรูปจะมีอายุเท่ากับ ๑๗ ขณะจิตหรือ ๕๑ อนุขณะ ลักษณะรูปทั้ง ๔ คือ อุปจยรูป และสันตติรูป (ในพระอภิธรรมปิฏกใช้ศัพท์ว่า “ชาติรูป”) จะมีอายุเท่ากับ ๑ อนุขณะแรก ชรตารูปมีอายุเท่ากับ ๔๙ อนุขณะ และอนิจจตารูป มีอายุเท่ากับ ๑ อนุขณะสุดท้าย

อุปจยรูปกับสันตติรูปมีความต่างกัน คือ อุปจยรูปเป็นอนุขณะแรกของกลุ่มรูปที่เกิดขึ้นครั้งแรกตั้งแต่ปฏิสนธิ อนุขณะที่ ๒ - อนุขณะที่ ๕๐ เป็นชรตารูป และอนุขณะสุดท้ายเป็นอนิจจตารูป

ส่วนสันตติรูปเป็นอนุขณะแรกของกลุ่มรูปซึ่งเคยเกิดแล้ว และเกิดขึ้นสืบต่อมาหลังปฏิสนธิแล้ว อนุขณะที่ ๒ – อนุขณะที่ ๕๐ ก็เป็นชรตารูป อนุขณะสุดท้ายที่ ๕๑ ก็เป็นอนิจจตารูป เช่นขณะปฏิสนธิของมนุษย์ที่เกิดในครรภ์ มีรูปที่เกิดจากกรรม๓ กลุ่มคือ ภาวทสกกลาป (กลุ่มรูปที่แสดงเพศหญิงหรือชาย) กายทสกกลาป (กลุ่มรูปที่มีกายปสาท) และหทยทสกกลาป (กลุ่มรูปที่มีหทยวัตถุ) อนุขณะแรกของรูปแต่ละรูปในกลุ่มของรูปเหล่านี้ซึ่งเกิดขึ้นเป็นครั้งแรกคือ อุปจยรูป กลุ่มรูปนี้จะมีอายุเท่ากับ๑๗ ขณะใหญ่หรือ ๕๑ อนุขณะแล้วก็ดับไป ส่วนอนุขณะแรกของรูปในกลุ่มทั้ง ๓ ที่เกิดต่อๆ มาไม่เรียกว่าอุปจยรูปแต่เป็นสันตติรูป เพราะไม่ใช่เป็นการเกิดขึ้นครั้งแรก แต่เป็นการสืบต่อของกลุ่มรูปที่เคยเกิดแล้ว

ส่วนกลุ่มที่เหลือ เช่น จักขุปสาท (จักขุทสกกลาป) โสตปสาท (โสตทสกกลาป) เป็นต้น ซึ่งจะเกิดขึ้นในสัปดาห์ที่๗ – ๑๑ ก็เช่นเดียวกันคือ อนุขณะแรกเป็นอุปจยรูป อนุขณะต่อๆ มาเป็นสันตติรูป