เรื่องของ....อุปนิสสัย

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ข้อความบางตอนจากการถอดเทป การบรรยายธรรมโดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ณ ตึกสภาการศึกษา มหามกุฏราชวิทยาลัย พ.ศ. ๒๕๒๕ โดย คุณย่าสงวน สุจริตกุล

คุณทรงเกียรติ ผมสงสัยศัพท์ คำว่า "อุปนิสสัย" ในภาษาไทยก็หมายถึง คนที่สั่งสมการกระทำทุกอย่างที่สั่งสมมานานจนเป็น "อุปนิสสัย"ทำไมจึงแปลว่า เป็นที่อาศัยที่มีกำลัง ซึ่งไม่เหมือนกับที่เราเข้าใจ

ท่านอาจารย์ โลภะเกิดขึ้น ๑ ขณะ หรือว่าโดยชวนะ ก็เกิดดับสืบต่อกัน ๗ ครั้งดับไปแล้ว อย่าคิดว่าไม่มีกำลัง ชวนจิตเกิดดับซ้ำกัน ๗ ขณะมากกว่า จักขุวิญญาณ สัมปฏิจฉนจิต สันตีรณจิต โวฏฐัพพนจิต แต่เพราะการเกิดดับของจิต เป็นไปอย่างรวดเร็วเหลือเกินเพราะฉะนั้น ในขณะนี้ ไม่สามารถที่จะรู้ได้ว่า ชวนจิตที่เกิดดับไป ๗ ครั้ง ๗ ขณะนี้ กี่ครั้ง กี่วาระแล้ว

ในขณะที่ฟังพระธรรม หรือว่าเป็น โลภชวนะ โทสชวนะก็ตาม แม้ว่าจะเกิดดับสืบต่อกัน ๗ ขณะก็แสนเร็วและดับไปแล้วก็จริง แต่อย่าคิดว่า ไม่มีกำลัง เพราะว่าสะสมสืบต่อในจิต ซึ่งเกิดดับต่อๆ มา ทุกดวง จึงเป็นอนันตรูปนิสสยปัจัย

จิตที่ประกอบด้วยโทสะ โมหะ หรือว่า มหากุศล ที่เป็นไปในทาน ศีล ภาวนาเกิดขึ้นได้อีก เพราะการสะสมสืบต่อของจิตที่เกิดดับทุกดวง นั่นเอง เพราะฉะนั้นจึงเป็นผู้ที่ไม่ประมาท ทำไมโลภะจึงมีมาก เพราะเคยเกิดมาแล้ว ๗ ขณะๆ ทุกวาระไป บ่อยๆ เนืองๆ สะสมสืบต่อโดยอนันตรปัจจัย และมีกำลังเมื่อเป็นอนันตรูปนิสสยปัจจัย

ไม่รู้เลย ใช่ไหมคะ ว่าจะมีกำลังมากถึงขนาดนั้นแต่ผลปรากฏ คือชีวิตของแต่ละคน มีอุปนิสสัยต่างๆ กันไปตามอนันตรปัจจัย และอนันตรูปนิสสยปัจจัยที่ได้สะสมมาจนเป็นปกติ เป็นปกตูปนิสสยปัจัย แต่ละท่าน รู้จักตัวเองพอสมควร ว่ามีฉันทะ หรือมีอุปนิสสัยทางใด แต่ให้ทราบว่า นั่นเป็นอนัตตา เพราะว่าสะสมสืบต่อมาเรื่อยๆ จนกระทั่งเป็นอุปนิสสัย เป็นปกติที่มีกำลัง

ถ้าคิดจะให้ทานเกิดขึ้น ไม่น่าจะสงสัยเลย ว่าทำไมจึงคิดอย่างนั้น ถ้าไม่เคยสะสมเป็นอุปนิสสัย จนเป็นปกติย่อมจะไม่คิดอย่างนั้น เพราะว่าคนอื่น คิดในทางที่จะเบียดเบียน แทนการสละให้หรือว่าท่านที่สามารถจะรักษาศีล ได้วิรัติทุจริต ทางกาย ทางวาจา ถ้าทราบเรื่องปกตูปนิสสยปัจจัย ก็จะไม่สงสัยเลยว่าทำไมจึงเป็นอย่างนั้นได้เพราะว่าเคยเกิดสะสมเป็นอนันตรูปนิสสยปัจจัยจนกระทั่งเป็นปกติ จึงเป็นปกตูปนิสสยปัจจัย ของแต่ละบุคคล