วิริยะบารมี เป็นอย่างไร
ความเพียรในการทำงานให้ประสบผลสำเร็จ ถือเป็นวิริยะได้หรือไม่ เพราะเคยได้ฟังธรรมหรืออ่านหนังสือจำไม่ได้ บอกว่าวิริยะที่เป็นกุศล คือ การเพียรทำลายกิเลสในตัวเราให้หมดไป ส่วนที่เป็นอกุศล คือเพียรที่จะขี้เกียจไม่ทำในสิ่งดีๆ เช่น การสวดมนต์ก่อนนอนทุกคืน รู้ว่าเป็นสิ่งที่ดี แต่ไม่ทำ เพราะความขี้เกียจของตัวเอง
วิริยะบารมี หมายถึง ความเพียรในการสะสมความดีที่เป็นบารมีคือ ต้องเป็นไปในกุศลของผู้มีปัญญาเพื่อออกจากวัฏฏะ ไม่ใช่ความเพียรธรรมดาทั่วไป ดังตัวอย่างวิริยะบารมี ของพระโพธิสัตว์ ดังนี้
[เล่มที่ 74] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย จริยาปิฎก เล่ม ๙ ภาค ๓ - หน้าที่ 66
ข้อความตอนหนึ่งจาก
สังขพราหมณจริยา
สังขพราหมณ์นั้นย่อมได้รับบารมีแม้เหล่านี้คือ ศีลบารมี ด้วยอำนาจแห่งนิจศีลและอุโบสถศีลอันบริสุทธิ์ด้วยดี. เนกขัมมบารมีด้วยอำนาจแห่งกุศลธรรม เพราะออกจากธรรมอันเป็นปฏิปักษ์ต่อทานและศีลเป็นต้น.วิริยบารมี ด้วยอำนาจแห่งความอุตสาหะยิ่งเพื่อให้สำเร็จ ทานบารมีเป็นต้นและด้วยอำนาจแห่งความพยายามข้ามมหาสมุทร.
ข้อความตอนหนึ่งจาก
เอกราชจริยา
พึงทราบ ทานบารมี ด้วยการสละทรัพย์ ๖๐๐,๐๐๐ ณ โรงทาน ๖ แห่ง ทุกๆ วันของพระโพธิสัตว์นั้น และด้วยการทรงบริจาคราชสมบัติทั้งสิ้นแก่พระราชาข้าศึก. ศีลบารมี ด้วยการรักษาศีลและอุโบสถเป็นนิจและด้วยการสำรวมศีลไม่เหลือเศษของนักบวช. เนกขัมมบารมี ด้วยการออกบวชและด้วยการบรรลุฌาน. ปัญญาบารมี ด้วยการไตร่ตรองถึงประโยชน์และมิใช่ประโยชน์ของสัตว์ทั้งหลาย และด้วยการจัดแจงทานและศีลเป็นต้น. วิริยะบารมี ด้วยการขมักเขม้นสะสมบุญมีทาน เป็นต้น
วิริยเจตสิกไม่ได้ประกอบในจิต ๑๖ ดวง คือ อเหตุกจิต ๑๖ เว้นมโนทวาราวัชชนจิต ๑ หสิตุปาทจิต ๑ จิตนอกนั้นมีวิริยเจตสิกประกอบด้วย จะถือหรือไม่ถือ ก็มีวิริยเจตสิกประกอบแล้ว
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย
ความเพียรในการทำงานให้ประสบผลสำเร็จ ถือเป็นวิริยะได้หรือไม่ เพราะเคย ได้ฟังธรรมหรืออ่านหนังสือจำไม่ได้ บอกว่าวิริยะที่เป็นกุศล คือ การเพียรทำลายกิเลส ในตัวเราให้หมดไป ส่วนที่เป็นอกุศล คือเพียรที่จะขี้เกียจไม่ทำในสิ่งดีๆ เช่น การสวดมนต์ก่อนนอนทุกคืนรู้ว่าเป็นสิ่งที่ดี แต่ไม่ทำ เพราะความขี้เกียจของตัวเอง
วิริยะ เป็นปกิณณกเจตสิก เกิดกับกุศลหรืออกุศลก็ได้ครับ แต่กุศลก็มีหลายระดับ กุศลที่ประกอบด้วยปัญญาก็มี ไม่ประกอบด้วยปัญญาก็มีแต่ถ้าเป็นวิริยะบารมี คือ ความเพียรที่ทำให้ถึงฝั่งคือดับกิเลส วิริยะที่จะเป็นบารมีต้องประกอบด้วยปัญญา ปัญญาอย่างไร คือ ปัญญาที่เห็นโทษของกิเลส และโทษของการเกิดและอยู่ในสังสารวัฏฏ์ จึงเป็น วิริยะบารมี คือเพียรที่จะออกจาก สังสารวัฏฏ์ฎ์
ดังนั้น เพียรที่จะเจริญกุศล เพื่อจะออกจากสังสารวัฏฏ์ กุศลที่ทำก็น้อมไปเพื่อจะดับกิเลส เพียรทำกุศลเพื่อน้อมไปเพื่อออกจากสังสารวัฏฏ์ จึงเป็น วิริยะบารมี วิริยะบารมี จึงต้องมีปัญญาเสมอที่เห็นโทษของกิเลสและสังสารวัฏฏ์ฎ์ครับ ส่วนการทำงานก็ต้องมีจิตเกิดขึ้น ขณะที่ทำงานจิตเป็นกุศลหรืออกุศล ถ้าเป็นอกุศลจิตก็มีวิริยเจตสิกเกิดด้วย แต่เป็นความเพียรในอกุศลครับ
