สมถภาวนาและวิปัสสนาภาวนา มีจุดประสงค์ต่างกันอย่างไร

ต่างกันที่ สมถภาวนา เป็นการเจริญกุศลด้วยปัญญา ที่เห็นโทษของจิตที่ไม่สงบ ผู้ที่มีปัญญาจริงๆ จะรู้ว่าเมื่อเห็นสิ่งใดก็ไม่สงบด้วยโลภะบ้าง โทสะบ้าง โมหะบ้าง เมื่อได้ยินเสียงก็ไม่สงบด้วยโลภะบ้าง โทสะบ้าง โมหะบ้าง ผู้จะเจริญสมถภาวนาเป็นผู้มีสติสัมปชัญญะ สามารถรู้ขณะที่เป็นอกุศลจิตว่าต่างกับขณะที่เป็นกุศลจิต จึงมีปัญญารู้ว่าจิตจะสงบเป็นกุศลได้เมื่อตรึกถึงอารมณ์ที่ทำให้จิตสงบขึ้นๆ ได้ อย่างไร

ฉะนั้น การเจริญสมถภาวนา จึงมีจุดประสงค์ให้จิตสงบเป็นกุศล มั่นคงขึ้นๆ จนเป็นสมาธิขั้นต่างๆ ส่วน การเจริญวิปัสสนาภาวนา นั้น เป็นการอบรมเจริญสติปัฏฐาน ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่เกิดขึ้น ปรากฏเพราะเหตุปัจจัยตามปรกติตามความเป็นจริง จนปัญญาเจริญขึ้น คมกล้าขึ้น เมื่อรู้แจ้งอริยสัจจธรรมก็ดับกิเลสได้เป็นสมุจเฉท