ปกตูนิสสยปัจจัย
ผู้ถาม ปกตูนิสสยปัจจัยมีกี่นัยโดยขณะจิต และโดยวิถีจิต
อ.วิชัย ปกตูนิสสยปัจจัยก็หมายถึงว่าผลที่จะเกิดก็ต้องอาศัยธรรมนี้จึงจะเกิดได้ เช่นยกตัวอย่างอกุศลธรรม เมื่อเกิด ถ้าไม่มีอวิชชาก่อนๆ อกุศลธรรมหลังๆ จะมีได้ไหม แสดงว่าอวิชชาก่อนๆ เป็นปัจจัยให้อกุศลธรรมภายหลังเกิดขึ้นได้โดยปกตูนิสสยปัจจัย หมายถึงอกุศลธรรมอาศัยอวิชชาก่อนๆ จึงเกิดขึ้น ถ้าไม่มีอวิชชา อกุศลธรรมก็ไม่เกิดขึ้น
ผู้ถาม จักขุวิญญาณเป็นปัจจัยให้สัมปฏิจฉันนะเกิดโดยเป็นปกตูนิสสยปัจจัยได้ไหม
อ.วิชัย จักขุวิญญาณเป็นปัจจัยแก่สัมปฏิจฉันนะ ไม่ได้เป็นโดยปกตูนิสสยปัจจัย แต่เป็นโดยความเป็นอนันตรปัจจัย สมนันตรปัจจัย อนันตรูนิสสยปัจจัย เพราะเป็นปัจจัยโดยไม่มีระหว่างคั่น ฉะนั้นโดยลักษณะของปกตูนิสสยปัจจัยจะไม่เป็นปัจจัยโดยลักษณะของความไม่มีระหว่างคั่น เพราะว่าอุปนิสสยปัจจัยจะมี ๓ อย่างโดยความเป็นอารัมมณูปนิสสยปัจจัย อานันตรูปนิสสยปัจจัย และปกตูนิสสยปัจจัย ทั้ง ๓ ปัจจัยนี้จะไม่ระคนกันเลย คือจะไม่เหมือนกัน ดังนั้นถ้าเป็นโดยความเป็นอนันตรปัจจัยแล้วก็จะไม่เป็นปกตูนิสสยปัจจัย
ที่มา ...