มนสิการ ๓
ผู้ถาม กุศลที่เป็นญาณวิปยุตต์ก็เป็นโยนิโสเหมือนกันหรือเปล่า
อ.วิชัย กุศลทั้งหมดเลย
ผู้ถาม ถ้าอย่างนั้นโยนิโสมนสิการก็ต้องมีระดับ
อ.วิชัย คือเรากล่าวโดยความที่เป็นเหตุให้เกิดกุศล ดังนั้นขณะที่เป็นกุศล ขณะนั้นก็ต้องเป็นโยนิโสมนสิการโดยไม่กล่าวว่าเป็นกุศลขั้นใด
ผู้ถาม โยนิโสมนสิการเป็นมโนทวาราวัชชนจิตใช่ไหม
อ.อรรณนพ มนสิการจะมี ๓ ก็คือวิถีปฏิปาทกมนสิการนั่นคือปัญจทวาราวัชชนจิตซึ่งเป็นจิตขณะแรกทางปัญจทวาร เช่นวิถีจิตทางตามีจักขุทวาราวัชชนจิตเป็นจิตขณะแรกของวิถีจิตทางตา ส่วนมโนทวาราวัชชนจิตซึ่งจะทำโวฏฐัพพนกิจทางปัญจทวารก่อนที่ชวนจิตทางปัญจทวารจะเกิด และกระทำวัชชนกิจทางปัญจทวารก่อนที่ชวนจิตทางมโนทวารจะเกิด เพราะฉะนั้นมโนทวาราวัชชนจิตเป็นชวนปฏิปาทกมนสิการ เป็นมนสิการที่กระทำทางให้ชวนจิตเกิด ไม่ว่าจะเป็นทางปัญจทวารหรือทางมโนทวารก็ตาม ส่วนมนสิการเจตสิกนั้นเป็นเจตสิกที่เกิดกับจิตทุกประเภท ทุกชาติ ทุกระดับ มนสิการเจตสิกนั้นเป็นสภาพเจตสิกกระทำหน้าที่ใส่ใจในอารมณ์ ถ้าไม่มีมนสิการเจตสิก จิตก็ไม่สามารถจะเกิดขึ้นรู้อารมณ์ได้เลย นั่นคือมนสิการ ๓ โดยนัยพระอภิธรรม แต่ที่เรากล่าวถึงโยนิโสมนสิการๆ นี้เป็นอีกนัยหนึ่ง ทั้งจิต และเจตสิกที่เกิดร่วมกันในขณะนั้นเป็นกุศลชาติ เป็นกุศลธรรมก็เป็นโยนิโสมนสิการนัยพระสูตร
ที่มา ...