อกุศลจิต อกุศลกรรมบท
ผู้ถาม ปัญจทวาราวัชชนจิตไม่มีวิริยะก็เพราะว่าสภาพธรรมจะมากระ ทบกับจักขุเลยหรือเปล่า แต่ถ้าเผื่อทางมโนทวารเหมือนกับว่ามันไม่ได้กระทบ
สุ. เวลาคิดไม่เหมือนกับมีเหตุที่จะทำให้เห็นซึ่งหลีกเลี่ยงไม่ได้เลย เมื่อพร้อมด้วยเหตุนั้น จิตเห็นก็เกิดขึ้น ต่างกับขณะที่แม้ไม่เห็น เราจะคิดอะไรก็ได้ เพราะฉะนั้นขณะที่คิดก็มีวิริยะเกิดร่วมด้วย
ผู้ถาม จะเป็นลักษณะอย่างนี้หรือเปล่าว่าทางปัญจทวาร พอปัญจทวาราวัชชนจิตดับไปเป็นวิบากจิตเกิดขึ้นเพราะเป็นจักขุวิญญาณ แต่ถ้าเป็นมโนทวาราวัชชนจิตดับไปแล้วเป็นชวนะเลยซึ่งเป็นกุศล อกุศล อันนี้อาจจะมีส่วนด้วยหรือไม่
สุ. ต่างกันเพราะเหตุว่าอันนั้นเป็นอุปัติเหตุที่จะต้องมี แม้ว่ามีกรรม แต่ถ้ายังไม่พร้อมด้วยปัจจัยต่างๆ เหล่านั้น จักขุวิญญาณก็เกิดไม่ได้
ผู้ถาม ทุกขณะจิตที่คิดนึกเป็นอกุศล คิดไปในทางทาน ทางศีล ทางภาวนาจึงเป็นกุศล ช่วยกรุณายกตัวอย่างแต่ละทางสักสามตัวอย่าง
อ. ขณะที่เป็นกุศลจิตก็ชั่วขณะหนึ่ง ขณะที่เป็นอกุศลจิตก็มากมาย ไม่ว่าจะเป็นขั้นทานหรือว่าขั้นอื่นๆ ก็แล้วแต่ เพราะฉะนั้นในชีวิตประจำวันของเราพื้นฐานเลยถ้าไม่พูดถึงจิต ชาติ กิริยา กับชาติวิบากเป็นอกุศลแน่ แต่เพียงแต่ว่าเป็นอกุศลกรรมหรือเปล่า อาจจะไม่ถึงขั้นอกุศลกรรมบถที่ก้าวล่วง อย่างเช่น เรามีกุศลจิต ตอนนี้ก็ใกล้จะไปสักการะสังเวชนียสถาน ไปถึงที่นั่นกุศลเกิดมากพอสมควร แต่ว่าเป็นกุศลตลอดเวลาหรือเปล่า แขกมาขอสตางค์ มารุมกันขอเท่าไหร่ไม่รู้จักพอ แล้วก็ความหงุดหงิดต่างๆ จากความไม่สะดวกสบายบางอย่าง การบริการของสนามบินที่อาจจะคับแคบซึ่งเราคงจะต้องเจอกันอีกที่พุทธคยา ไปรอกันนานมาก ก็ต้องถามตัวเอง เรามาโดยรวมแล้วเป็นกุศล และเป็นกุศลกรรมที่เป็นไปด้วยความเลื่อมใส และมีความปิติที่จะได้ไปนมัสการสถานที่อันเป็นที่ๆ พระผู้มีพระภาคเจ้าเคยใช้สอย และก็ได้เคยจาริกไป และก็แสดงธรรมในที่ต่างๆ แต่เราก็ไม่ได้เป็นกุศลตลอดเวลาแน่นอน แต่ว่าอกุศลเหล่านั้นไม่ได้ถึงขั้นเป็นอกุศลกรรม แต่กุศลกรรมที่มีการนมัสการกราบไหว้ และน้อมรำลึกถึงพระองค์ท่าน และพระอรหันต์สาวกทั้งหลาย และก็มีโอกาสสนทนาธรรมเป็นการบูชา และก็ทั้งอามิสบูชาของผู้ที่มีความละเอียดในกุศลทั้งหลายที่ท่านได้จัดเตรียมไป
ที่มา ...