พลาดโอกาสของการเข้าใจสิ่งที่กำลังปรากฏ เพราะคิดเรื่องอื่น -พฐ.224

สุ. ขณะนี้อะไรเป็นปรมัตถธรรมบ้าง

ผู้ถาม จิตเห็น สิ่งที่ปรากฏทางตา

สุ. เป็นปรมัตถธรรม เพราะฉะนั้นรู้ความจริงของจิตเห็นหรือสภาพของจิตซึ่งเป็นธาตุรู้ ไม่ว่าจะเห็นหรือจะได้ยินลักษณะของจิตเป็นธาตุรู้ สามารถที่จะรู้ได้ทุกอย่าง รสที่อยู่ในอาหารแต่ละชนิดหรือในผลไม้แต่ละอย่าง แม้แต่ผลไม้ประเภทเดียวกันก็ไม่รู้ว่ารสนั้นเป็นอย่างไรจนกว่าจะกระทบลิ้น และจิตเกิดขึ้น ลิ้นกำลังรู้รสนั้นๆ จึงปรากฏได้ แม้ว่ามีก็ไม่ได้ปรากฏถ้าจิตไม่ได้เกิดขึ้น และก็ลิ้มหรือกำลังรู้รสนั้น เพราะฉะนั้นขณะนั้นไม่เคยรู้เลยว่าเป็นธาตุชนิดหนึ่ง ไม่ใช่เราเลย จะเกิดได้ก็ต่อเมื่อมีปัจจัยพอที่จะเกิดขึ้นในขณะนั้น และปัจจัยก็มีหลายอย่าง นอกจากจะมีชิวหาปสาทเป็นรูปที่สามารถจะกระทบกับรสซึ่งรูปนั้นต้องเกิดเพราะกรรมเป็นสมุฏฐาน จะสืบสาวราวเรื่องลึกซึ้งถึงว่าแม้แต่สิ่งที่เกิดขึ้นเหมือนธรรมดา ไม่มีใครรู้ ไม่มีใครเข้าใจ แต่พระผู้มีพระภาคก็ทรงแสดงถึงปัจจัยที่จะทำให้สภาพธรรมแต่ละอย่างเกิดขึ้นอย่างละเอียด แม้ แต่ว่าเมื่อมีชิวหาปสาทแล้วจะลิ้มรสอะไรก็เป็นไปตามเหตุตามปัจจัยอีก ทุกคนชอบส้มหวานๆ แล้วก็เวลาที่จิตลิ้มรสส้มก็หวานเสมอหรือเปล่า ก็แล้วแต่มีปัจจัยที่จะทำให้สภาพธรรมนั้นปรากฏอย่างไรก็เป็นอย่างนั้นที่จะต้องรู้ว่าเป็นอนัตตา ไม่มีเรา แต่ว่ามีธาตุหรือธรรมซึ่งอาศัยปัจจัยจึงเกิดขึ้น และก็ดับไป

ผู้ถาม จิตเห็นเป็นชาติวิบาก ไม่ใช่เป็นชาติกุศล

สุ. ถูกต้อง

ผู้ถาม แต่ว่าในลักษณะของกุศลจิตที่จะเกิด มีปรมัตถธรรมเป็นอารมณ์ก็จะต้องเป็นลักษณะของสติปัญญาที่จะรู้ได้

สุ. ที่กำลังมีลักษณะนั้นปรากฏให้รู้ ให้ค่อยๆ เข้าใจขึ้น

ผู้ถาม แต่ในลักษณะของกุศลจิตประเภทอื่น ไม่ได้มีลักษณะ

สุ. เวลานี้มีสิ่งที่ปรากฏจะรู้อะไร เห็นไหม จะพลาดโอกาสของการเข้าใจสิ่งที่ปรากฏไปเรื่อยๆ เพราะว่าคิดเรื่องอื่นตลอด และบางคนอาจจะพลาดโอกาสของการเข้าใจสิ่งที่ปรากฏไปเรื่อยๆ เพราะว่าคิดเรื่องอื่นคิดเรื่องซึ่งไม่สามารถจะรู้ได้ บางคนก็อาจจะคิดว่ากัปป์หนึ่งมีเท่าไหร่ นั่งคิดนั่งบวกหรือว่านั่งนับเลขศูนย์ต่อๆ กันไปแต่ว่าไม่รู้สิ่งที่กำลังปรากฏ ก็จะมีหลายอย่างที่จะทำให้ไม่สามารถรู้ว่าสิ่งที่มีประโยชน์มากที่สุด แม้ว่าพระธรรมจะทรงแสดงโดยพระปัญญาของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าที่ทรงตรัสรู้สภาพธรรมโดยสิ้นเชิง โดยถ่องแท้ โดยประการทั้งปวง ที่ทรงแสดงลักษณะของสภาพธรรมหนึ่ง โดยนัยหลากหลายตามความเป็นจริงของสภาพธรรมนั้นด้วยพระปัญญาคุณ และเราเหมือนกับจงอยปากยุงที่จุ่มลงไปในหาสมุทร ก็ลืมไปทุกทีว่ามีสิ่งที่กำลังปรากฏ แล้วแต่ละภพแต่ละชาติ เราไม่ค่อยๆ เข้าใจสิ่งที่มีจริงๆ ที่กำลังปรากฏก็จะเป็นอย่างนี้ไปเรื่อยๆ

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 224